ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ

           ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ  ΚΑΙ  ΗΘΙΚΗ        

                         

 

 

Η παρατιθέμενη  απάντηση του φίλου και αναγνώστη των κειμένων μου Σταμάτη, στο τελευταίο  γύμνασμα  περί  αυτοκριτικής: ‘’Αγαπητέ Αντώνη, μετά την αυτοκριτική καιρός είναι να μιλήσεις και για αυτογνωσία. Νομίζω ότι όποιος θέλει να ασχοληθεί με τα κοινά πρέπει να ορκίζεται στην αυτοκριτική, στην αυτογνωσία και στην ηθική. Να είσαι καλά. Σταμάτης’’ αποτέλεσε μια πρόκληση .  Η επισήμανσή του με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο και θα προσπαθήσω να εκφράσω τις απόψεις μου, αρχίζοντας με την ηθική που εγγίζει άμεσα το κοινωνικό σύνολο και στη  χώρα μας εξακολουθεί δυστυχώς να  αποτελεί    ζητούμενο για όλους μας.

Επιχείρησα επανειλημμένως να γράψω κάτι και δεν μου έβγαινε.Τη λύση μου έδωσε το χθεσινοβραδινό DEBATE, που παρακολούθησα με προσοχή – όπως κάνω πάντα σε δημόσιες και κοινοβουλευτικές συζητήσεις – για να ξέρω τι σκέπτονται για μας οι πατέρες του Έθνους. Στην αϋπνία που ακολούθησε βρήκα απάντηση στα ερωτήματά μου και αν τα μάτια και τα χέρια μου ανταποκριθούν θα προχωρήσω στην αποτύπωσή τους. Οι πολιτικοί μας όμως  στο σύνολό τους έδειξαν ικανοποιημένοι,  κυρίως για την κατάντια του λαού μας που τους εμπιστεύεται. Παρά την τυπική τήρηση κάποιων στοιχειωδών κανόνων, δεν έλειψαν οι εμμονές κάποιων πολιτικών και δημοσιογράφων να μας μεταφέρουν στην αρένα που είχαν σχεδιάσει τα επιτελεία τους. Δεν θα προβώ σε αναλυτικές και εξειδικευμένες ατομικές κρίσεις, θα επαναλάβω το τετριμμένο αλλά σοφό ότι κάθε λαός διαθέτει τους πολιτικούς που του αξίζουν.

Η  παρατεταμένη ειρηνική περίοδος στην Ευρώπη και την Αμερική και η επακόλουθη ραστώνη και καλοπέραση, δημιούργησαν  νέα ιδεολογήματα  στη θέση των χαμένων ιδεολογιών. Έφθασαν στο σημείο να ταυτίζουν την κλασική έννοια της  δημοκρατικής ελευθερίας με τους κανόνες της, με την ασύδοτη και  ανεξέλεγκτη  ανεκτικότητα , που δεν αποτελεί πια φραγμό  στην οποιαδήποτε  ανηθικότητα και θέτει υπό αμφισβήτηση τον νόμο, την τάξη και τον θεσμό της οικογένειας, τα βασικά θεμέλια της ελληνικής κοινωνίας. Ο  αμοραλισμός   των  ανερμάτιστων καιροσκόπων  ή οπορτουνιστών όπως αυτοαποκαλούνται μεταξύ τους, οδήγησε σε μια  αναιτιολόγητη επιθετικότητα – στα όρια του διχασμού - κατά των εχόντων και  κατεχόντων ,των  ισχυρών ,της διαφορετικότητας και της αξιοκρατίας. Προσπάθησαν να ενοχοποιήσουν οτιδήποτε δεν τους βολεύει, προκαλώντας ανεξέλεγκτες   ακραίες καταστάσεις. Βιώνουμε μια νέα  μορφή  ανηθικότητας, βιασμών, ληστειών  και  δολοφονιών.

Επικαλούμαι ενδεικτικά  τις συγκεντρώσεις στην Πλατεία Συντάγματος το 2021 με συνθήματα ‘’να καεί η Βουλή’’, την απαράδεκτη δήλωση κόμματος της μειοψηφίας  για  ανατροπή  του  Αστικού κοινοβουλευτισμού ‘’στο όνομα δήθεν των εργαζόμενων – χωρίς την άδειά τους και τις διχαστικές χυδαιολογίες του προεκλογικού αγώνα. Όλα αυτά βέβαια αποτελούν ευθεία  αμφισβήτηση του πολιτεύματος. Για να συνδεθούμε όμως και με την διεθνή πολιτική ανηθικότητα , προσθέτω την βίαιη    κατάληψη  του   Αμερικανικού  Καπιτωλίου με τις ‘’ευλογίες’’  του Προέδρου της χώρας  που αμφισβήτησε τα  εκλογικά αποτελέσματα και την μεταλλαγμένη νεοφασιστική εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία,   σαν πρώτο δείγμα  νεοτσαρικού αναθεωρητισμού .

 Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι  στον εγκληματικό αυτό χορό μπήκε και η πρόσφορη στον μιμητισμό  μερίδα της νεολαίας, αφού έπαυσε ή κατέστη αδύνατος ο σχολικός και   οικογενειακός έλεγχος . To διαδίκτυο και τα τηλεοπτικά μέσα, με πληθώρα εκπομπών,   έμμεσα ενθαρρύνουν τους εκκολαπτόμενους νέους εγκληματίες οι οποίοι  βιντεοσκοπούν τα ‘’κατορθώματά’’ τους για να προβάλουν το  ‘’νταηλίκι’’ τους. Αυτή είναι η νέα κοινωνία που μας προτείνουν, παλιοί και νεόκοποι  προοδευτικοί, αριστεροί,  ακροδεξιοί και απροσδιόριστοι , με την προσοχή τους στραμμένη στην ανυπακοή, αφού έχουν ταχθεί ενάντια στον Νόμο και την τάξη, που δυσχεραίνει  τα σχέδιά τους.   

Όσον αφορά το θέμα  της αυτογνωσίας και με δεδομένο ότι  αυτό  βρίσκεται εκτός του προσωπικού μου γνωστικού πεδίου, θα αρυσθώ τα ιστορικά και επιστημονικά  στοιχεία  από την ‘’Βικιπαίδεια’’ και θα προσπαθήσω να ερευνήσω  τις γενικότερες πρακτικές εφαρμογές , επιπτώσεις και λοιπές πτυχές του θέματος, στηριζόμενος στην εμπειρική μου αυτογνωσία. Είναι γνωστό άλλωστε ότι αποτελεί πάγια πρακτική μου η χρήση πρώτου προσώπου στις καταγραφές μου, ώστε να αναλαμβάνω και την ευθύνη  για την εγκυρότητα και την  ανθρωπίνως  εφικτή αντικειμενικότητα των γραφομένων μου.

 ‘’Ο φιλόσοφος Σωκράτης πρέσβευε ότι, για να φιλοσοφήσει κανείς πραγματικά και να συλλάβει την αλήθεια, θα έπρεπε να γνωρίσει τον πραγματικό εαυτό του (αυτογνωσία).

Γνώθι σαυτόν, έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι.

Ψηφιδωτό του 1ου αι. με την επιγραφή «ΓΝΩΘΙ CΑΥΤΟΝ» - Εθνικό Μουσείο στις Θέρμες^[1]

Σύμφωνα με τον Χαρμίδη του Πλάτωνος, είναι το παλαιότερο από τα τρία Παραγγέλματα που ήταν χαραγμένα στην είσοδο του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς. Για την προέλευση του "γνῶθι σαυτόν" οι απόψεις διίστανται. Στο «γνώθι σαυτόν» του Σωκράτους, η αυτογνωσία είναι λέξη κλειδί του ανθρωπισμού, διότι αναθέτει στον άνθρωπο το καθήκον να γνωρίζει το δικό του μέτρο χωρίς να προσπαθεί να ανταγωνιστεί τους θεούς. Πριν από τον  Σωκράτη  και την ανέγερση του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς, ο Ηράκλειτος της Εφέσου είχε εκφράσει επίσης την ιδέα της αυτογνωσίας και είχε πει «πως ερεύνησε τον εαυτό του κι έμαθε τα πάντα για  αυτόν.’’

Η λογική μου ‘’συνέπεια’’ με έχει πείσει ότι η όποια προσωπική μου αυτογνωσία συνεχίζει να  κατακτάται ακόμα και στο βαθύ γήρας μου και δεν μπορώ να προβλέψω πότε  αυτή διακόπτεται ή χάνεται οριστικά. Δεν αποτελεί φαινόμενο συγκυριακό ή στιγμιαίο, αλλά μια αέναη  διαδικασία και συνεπώς εξελίσσεται διαρκώς. Επειδή όμως έχει και πολλές συνιστώσες, πρέπει να λαμβάνονται και αυτές υπόψη στη δυνατότητα κατάκτησης της απολύτως αναγκαίας αυτογνωσίας.

Πέραν  των άλλων προϋποθέσεων, σημαντικότατοι παράγοντες για την αυτογνωσία μας αποτελεί η θέληση και η δυνατότητα για την επίτευξή της.  Όσοι πιστεύουν ότι η προβαλλόμενη παντογνωσία τους καλύπτει και τον  εξιδανικευμένο εσωτερικό τους κόσμο, αρνούμενοι αυτάρεσκα κάθε αντίθετη άποψη, αδυνατούν να την κατακτήσουν.    Εμπόδιο στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί και ο  εγωισμός τους και σε μεγάλο βαθμό η πνευματική ΄΄πενία’’ και ο δογματισμός . Πιστεύουν ότι τα ξέρουν όλα ή   αποφεύγουν  να αναζητήσουν την αυτογνωσία τους από τον φόβο της  διάψευσης των διακηρύξεών τους. Το να κατακτήσεις την αυτογνωσία σου είναι σημαντικό, σημαντικότερο όμως είναι να κάνεις και ορθή  χρήση της.

Όσο για την πρόταση του φίλου Σταμάτη  ‘’ όποιος θέλει να ασχοληθεί με τα κοινά πρέπει να ορκίζεται στην αυτοκριτική, στην αυτογνωσία και στην ηθική’’, τη βρίσκω ορθή μεν αλλά ανεφάρμοστη, αφού ο όρκος δεν αποτελεί παρά μια ‘’γραφική’’ διαδικασία για τους περισσότερους σύγχρονους ‘’προοδευτικούς’’, που στην πλειοψηφία τους δηλώνουν άθεοι και  θεωρούν ‘’συντήρηση’’ κάθε αναφορά στην παραδοσιακή ηθική, που αντιστρατεύεται τη δική τους δογματική ιδεοληψία. Αντώνης