ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΩΝ ΕΟΡΤΩΝ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

                   [ Διαφορές και Ομοιότητες]

Δεν είμαι ειδικός στο θέατρο ούτε και ιδιαίτερα θεατρόφιλος πλέον, λόγω ηλικίας και διαμονής μου στην ελληνική επαρχία. Παρακολουθώ όμως τη θεατρική δραστηριότητα στη χώρα μας από τα παιδικά μου ακόμα χρόνια, διότι πάντα εύρισκα στο είδος μια ‘’καταφυγή’’. Διάβαζα ανέκαθεν θεατρικούς συγγραφείς και εξακολουθώ να το κάνω και σήμερα , με ιδιαίτερη ικανοποίηση. Ίσως γιατί το θέμα τους χαρακτηρίζει την εκάστοτε επικαιρότητα και τα προβλήματα που – συνήθως – αποτελούν και την αιτία να γραφούν τόσο σπουδαία έργα.

Δεν τολμώ να κάνω ειδικές αναλύσεις, για τους λόγους που προανέφερα, μπορώ ωστόσο να αναφερθώ σε όσα, απλοϊκά,  μου επιτρέπει η προσωπική μου εμπειρία και γνώση. Τα  περισσότερα έργα –σαν αναγνώσματα ή και σαν θέματα παραστάσεων-  περιγράφουν  καταστάσεις και προβλήματα που  βιώνουν οι λαοί, κατά καιρούς, και ίσως αποτελούν τα αυθεντικότερα ιστορικά δείγματα που χαρακτηρίζουν χρονικά ή τοπικά κάθε μέρος. Εδώ δεν θα κάνω καμιά από τις συνηθισμένες ‘’σκόπιμες’’ διακρίσεις σε σοβαρά, δραματικά, λυρικά και  κωμικά έργα , ή επιθεωρήσεις. Όλα αυτά τα είδη, πλην της διασκέδασης και ψυχαγωγίας, υπηρετούν και ένα ‘’παιδευτικό’’ σκοπό, αλλά συνάμα δίνουν σημαντικά στοιχεία για το μορφωτικό και βιοτικό επίπεδο του λαού. Πέρα και πάνω από όλα αυτά όμως, – αν δεν εντάσσονται στη  μερίδα των ‘’στρατευμένων’’ έργων - αποτελούν μοναδική διέξοδο από τα καθημερινά προβλήματα.

Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια [την κατοχή και την πείνα], υπήρξε μεγάλη άνθιση στο θέατρο, όχι μόνο για να δώσει μια ελάχιστη χαρά και ελπίδα στο δύσμοιρο λαό μας, αλλά και  για να περάσει ’’έντεχνα’’ και κάποια συνθήματα ή μια αμυδρή ελπίδα, ότι κάτι καλό θα ακολουθήσει για όλους μας. Παράλληλα βέβαια αποτελούσε και μια διέξοδο για τους επαγγελματίες του είδους, να αντιμετωπίσουν και τα βιοποριστικά τους προβλήματα, με επέκταση των παραστάσεων [ τα αποκαλούμενα μπουλούκια] και εκτός των μεγαλουπόλεων.

 Το τελευταίο απέβλεπε τόσο στην αποφυγή του αστικού κορεσμού αλλά, κυρίως, στην αντιμετώπιση της σίτισης και διατροφής των ηθοποιών, αφού η επαρχία διέθετε ακόμα κάποια μικρά αποθέματα τροφίμων της παραγωγής της. Τις περισσότερες φορές το αντίτιμο του εισιτηρίου αποτελούσαν τα αβγά, το γάλα, τα πουλερικά ή το σιτάρι. Το ρεπερτόριο κυρίως δραματικό και ηθοπλαστικό,  πρόσφερε πολλά  στη μόρφωση και  παιδεία της αποκομμένης τότε επαρχίας από  τα μεγάλα  αστικά κέντρα και τον πολιτισμό.

Πληροφορούμαι ότι και σήμερα τα θέατρα σημειώνουν σημαντικές ‘’ πιένες ‘’, παρά την οικονομική ανέχεια και την δυσκολία  καταβολής του αντίτιμου των εισιτηρίων. ΄Εχουν βρει τρόπους – μέσω ομαδικών προσελεύσεων και διαφημίσεων - να δίνουν διέξοδο  εις εαυτούς και αλλήλους, για να περάσει και αυτή η ‘’μπόρα’’ και είναι σίγουρο ότι θα περάσει, όπως πέρασε  άλλωστε και η κατοχή.

Έτσι είχε διαμορφωθεί η κατάσταση  στα κατοχικά χρόνια  και με την έξοδο των αστών στην επαρχία και όχι μόνο στη διάρκεια των μεγάλων εορτών. Έβγαιναν για την αναζήτηση υπαρκτών τε και ανύπαρκτων συγγενών για να αντιμετωπίσουν την ‘’πείνα’’ τους και όσοι δεν ‘’εύρισκαν’’ συγγενείς το έριχναν στη χορτοφαγία – του βουνού και του κάμπου - που και αυτή είχε πλέον εξαντληθεί. Η ανάγκη λοιπόν και μόνο έκανε τότε τους αστούς να ‘’καταφύγουν στα ‘’χωριά τους’’, για να ικανοποιήσουν τις διατροφικές τους ανάγκες  και όχι για αναψυχή ή για  να αλλάξουν εντυπώσεις.

 Κάτι ανάλογο έχει αρχίσει να διαφαίνεται και στις μέρες μας, όχι γιατί  βαρέθηκαν τα ταξίδια σε εξωτικούς τόπους  ή νοστάλγησαν σφόδρα τους συγγενείς τους στην επαρχία, αλλά για να τους ‘’έλθει φθηνότερα’’ ο εορτασμός των Άγιων ημερών, κοντά στους δικούς τους. Είναι , με λίγα λόγια, η επιστροφή στο παρελθόν εξ ανάγκης ή το τερπνόν μετά του ωφελίμου. Όχι λόγω ‘’ευμάρειας’’ όπως νομίζετε κύριε Πρωθυπουργέ, που θεωρήσατε και αυτό το φαινόμενο , σαν  δείγμα οικονομικής ανάτασης. Από πληροφορίες προκύπτει ότι οι περισσότεροι ταξίδεψαν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αφού δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ούτε τα έξοδα καυσίμων και διοδίων  που   συνεχώς αυξάνονται και πληθύνονται .

Όπως βλέπετε λοιπόν οι διαφορές των εξεταζόμενων  δύο  εποχών είναι ελάχιστες και μόνο τυπικές, σε αντίθεση με τις ομοιότητες που τείνουν να ταυτίσουν πλήρως τις δύο περιόδους. Τότε όμως δεν μας έλεγαν ψέματα, γι΄αυτό και ο λαός έδειξε αλληλεγγύη και καρτερία για να περάσει το κακό που μας είχε βρει. Σήμερα όμως, ακούμε συνεχώς ΘΑ και Θα και φώς δεν φαίνεται πουθενά στο ορίζοντα, αφού οι πολιτικοί μας – ως συνήθως – συνεχίζουν να μας προετοιμάζουν για τις καλύτερες μέρες, που  θυμίζουν  τις ‘’αλκυονίδες’’  , που τις περισσότερες φορές δεν έρχονται ή περνούν απαρατήρητες.

Οι μεν   μας τάζουν αλλαγή του σκηνικού με εκλογές – λες και δεν έχουν γίνει άπειρες όσες εκλογές στη χώρα μας χωρίς να δούμε προκοπή- οι δε  υπόσχονται ‘’προοδευτικές’’ λύσεις στα χρόνια προβλήματα που και οι ίδιοι συνέβαλαν στη δημιουργία τους. Είναι και κάποιοι που επιλέγουν νέους δρόμους έξω από Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, με επαναστατικές μεθόδους – λες και δεν είδαμε τα χάλια τους όπου και αν δοκιμάστηκαν, ή - ακόμα χειρότερα - με ‘’εθνικιστικές’’ κορώνες  . Τέλος είναι οι ίδιοι οι καταβολεμένοι ‘’πρώτη φορά’’ , που κατάλαβαν  επί τέλους καλά την ωφελιμιστική πλευρά   της εξουσίας και δεν   την εγκαταλείπουν με τίποτα.

Τα όσα έλεγαν στο παρελθόν για μνημόνια, ξεπουλήματα των ασημικών και τόσα άλλα γλαφυρά, ήταν και συνεχίζουν να είναι απλά φληναφήματα, για να σκοτώνουν την πλήξη που φέρνει η προσοδοφόρος εξουσία. Όσον αφορά τον μόνιμα προδομένο λαό, τι θα κάνει; Θα πει, ενδεχομένως και θα πιεί [πίνω για να ξεχνώ τον πόνο], μέχρι να του περάσει. Σε προβλεπτό χρόνο θα κληθεί και πάλι ‘’στη εξουσία’’ με την ψήφο του και τότε – λες και δεν ξέρει τίποτα – θα τους δώσει και πάλι την ευκαιρία να τον βάλουν  ησύχως στο περιθώριο, διότι – ως γνωστόν – η εξουσία είναι σαν τα νοσοκομεία, που πρέπει να κάνουμε ησυχία για να μην ενοχλούμε τους ‘’από μέσα’’.

Αυτή τη φορά ο ηγέτης  μας – χωρίς να πρωτοτυπεί  - απέδωσε την αυξημένη μετακίνηση  του Πάσχα στην ευημερία μας. Πολύ φοβάμαι ότι  θα συναντά στο δρόμο του, σαν  τον κ. Πετρόπουλο και τον κ. Πρίτζη,  ανθρώπους που θέλουν πιο πολλές εισφορές,  ανέτοιμα δημόσια  έργα και άλλες ανάλογες επιδαψιλεύσεις. Ίσως και να χρειαστεί  να μας  απαλλάξει από  την ‘’ αβάσταχτη  ελαφρότητα του είναι’’ μας, που στο  έργου του  Μίλαν Κούντερα, το έκαναν το  1968 τα ‘’προοδευτικά’’ σοβιετικά άρματα με την εισβολή στην Πράγα,  που είχα την ‘’τύχη’’ να την  ζήσω   προσωπικά.  Αντώνης Ταρνανάς.