ΣΗΜΕΡΑ ΜΑΥΡΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ

        [Μια φωνή από το χαμένο παρελθόν]

    

Δεν ανήκω στους θρησκόληπτους και τελευταία – λόγω  ηλικίας – σπάνια  ανταποκρίνομαι   και στα βασικά χριστιανικά μου καθήκοντα. Αυτό όμως ουδόλως διαφοροποιεί το ουσιαστικό μέρος της θρησκευτικής μου πίστης που προσπαθώ να  ‘’αναπληρώνω’’ με  παλαιότερες θρησκευτικές μου αναμνήσεις. Αισθανόμενος ότι ανήκω στους τελευταίους της γενιάς μου, πολύ συχνά νιώθω την ανάγκη να μοιραστώ τις νεανικές   μου εμπειρίες, με όσους ακόμα  ‘’ανέχονται’’ ακούσματα από μια εποχή που θεωρούν ότι έφυγε ανεπιστρεπτί.

Δεν ενοχοποιώ κανένα γι’ αυτές τις  διαφοροποιήσεις, αφού αποτελούν νομοτελειακή αναγκαιότητα των εποχών και πιστεύω ότι οι χριστιανικές πεποιθήσεις και παραδόσεις δεν χάνονται. Από στόμα σε στόμα, όπως γίνεται για πάνω από δυο χιλιάδες χρόνια, θα ξανάρθουν εποχές που οι άνθρωποι θα επαναφέρουν τον τρόπο λατρείας που έζησαν και οι παλαιότεροι. Διανύουμε απλώς μια περίοδο σκεπτικισμού και επιβολής νέων ιδεολογικών πρακτικών, που κάποιες μειοψηφίες προσπαθούν να επιβάλουν τις δικές τους αντιλήψεις   στους πολλούς.

Η Ορθοδοξία μας και ο Χριστιανισμός γενικότερα, άντεξαν και επέζησαν σε πολύ χειρότερες εποχές, ακόμα και σε  διωγμούς – μέχρι το τέλος σχεδόν του 20^ου αιώνα - και είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα επαναληφθεί και με τους σύγχρονους αιθεροβάμονες ή καιροσκόπους αναθεωρητικούς. Η θρησκεία μας δεν θα αλλάξει, οφείλει όμως να προσαρμοσθεί στις νέες ανάγκες των ανθρώπινων αναγκών , εμμένοντας  στις βασικές  της αρχές που είναι η αγάπη, η καρτερία , η σεμνότητα και η αλήθεια.

Δεν έχει ανάγκη το Άγιο Φως από κόκκινα χαλιά και ανάλογες  ανθρώπινες μεθοδεύσεις προβολής, αφού διαλύει  το σκότος   και καταυγάζει το παγκόσμιο στερέωμα, δίνοντας αξία και τιμή σε όσους μπορούν να το δεχτούν. Οι Αρχηγοί Κρατών έρχονται και παρέρχονται, ενίοτε βαρυνόμενοι  με ποινικά και  ηθικά αδικήματα .  Η πανανθρώπινη αξία του Αγίου Φωτός δεν  είναι δυνατόν να αποτελεί μέσο προβολής των ‘’πονηρών’’ επιδιώξεων των διάφορων καιροσκόπων. Η τιμή και ο σεβασμός στο Άγιο Φως είναι δεδομένα και δεν χρειάζεται η εξομοίωση ή ισοτιμία του με αμφισβητούμενες ανθρώπινες  ‘’αξίες’’, που μάλλον σφετερίζονται  τη λάμψη του.

Επανέρχομαι λοιπόν στο ουσιαστικό μέρος, που προϊδεάζει και ο τίτλος του άρθρου μου, στην παραδοσιακή βίωση του Θείου δράματος, την εποχή των παιδικών και νεανικών μου χρόνων. Την Μεγάλη Πέμπτη, προσπαθούσαμε να προσεγγίσουμε ψυχικά, τα όσα ο Χριστός μας υφίστατο στο λόφο  των ελαιών και στον Σταυρό και να συμμερισθούμε το μαρτύριό Του. Ήταν αδιανόητο, το παιχνίδι, το τραγούδι,  ή όποια άλλη μορφή διασκέδασης, που θα μας έβγαζε από το  γενικότερο πένθιμο κλίμα της ημέρας. [Θέλω να σημειώσω ότι ο λόφος των ελαιών – όπως τον  γνώρισα σε παλαιότερη επίσκεψη  στους Αγίους Τόπους – είναι πια μια επιφάνεια με υψομετρική διαφορά ελάχιστων μέτρων και επίσης ελάχιστα διάσπαρτα ελαιόδεντρα].

           Από νωρίς το πρωί, οι νοικοκυρές ‘’άπλωναν’’ σε περίοπτη θέση του σπιτιού , ένα κόκκινο υφασμάτινο αντικείμενο, που συμβόλιζε το αίμα του Χριστού και τη συμμετοχή μας στο μαρτύριό του.  Την ίδια ώρα τα παιδιά, αφού είχαν ζητήσει την έμπρακτη  ‘’συγχώρηση’’ – φιλώντας το χέρι – όλων των οικείων και εκείνων προς τους οποίους  ενδεχομένως θεωρούσαν ότι είχαν παραφερθεί , πήγαιναν στην εκκλησία για να κοινωνήσουν. Υποτίθεται ότι είχε προηγηθεί η αυστηρή νηστεία – αναλόγως της ηλικίας- με επιείκεια στα μωρά και τους πολύ ηλικιωμένους. Κατά την επιστροφή, εισέπρατταν την ευχή ‘’με της υγείας σας’’ και ένα λιτό νηστίσιμο πάντα πρόγευμα , για να κρατηθούν ‘’στα πόδια τους’’.

          Οι γυναίκες του σπιτιού, είχαν μεν το γενικό πρόσταγμα της Μ. Εβδομάδας αλλά και τον συνολικό φόρτο της προετοιμασίας – πέραν των καθημερινών εργασιών . Έβαφαν, με κάθε επιμέλεια, τα κόκκινα αυγά και συνέχιζαν  με τις αναγκαίες προετοιμασίες για το Πάσχα. Το βράδυ, όλη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία για να ακούσει ‘’τα δώδεκα Ευαγγέλια’’ .

          Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι, άνθρωποι χωρίς παιδεία και οι περισσότεροι αναλφάβητοι, είχαν αποστηθίσει και έψαλλαν ‘’ευκρινώς’’ μέρη των Ευαγγελίων και λοιπών ύμνων της ημέρας. Ενώ δεν κατανοούσαν λεκτικά το περιεχόμενο , ένιωθαν   απόλυτα την ουσία  και τα διδάγματά  του, προσπαθώντας  να τα μεταδώσουν και στα παιδιά . Αυτά , εν τω μεταξύ , είχαν αρχίσει να κάνουν δεύτερες σκέψεις, για τα παιχνίδια, τα  υποτυπώδη ‘’δωράκια’’ και κυρίως τον οβελία, που θα έδινε χαρά και περιεχόμενο στα άδεια στομάχια τους.

     Η Μεγάλη Παρασκευή ήταν μια μέρα γενικού πένθους, με μοναδικό άκουσμα το ‘’μοιρολόγι της Παναγιάς’’, που περιέγραφε το Θείο μαρτύριο. Το έψαλλαν  όλοι ,με εμφανή   έντονο  σπαραγμό και ήταν διάχυτο το  πνεύμα του πένθους, μέχρι δακρύων. Δεν έκαναν καμία δουλειά  στο σπίτι και δεν έπιαναν καν στα χέρια τους καθημερινά εργαλεία του σπιτιού και της εργασίας τους,  για να αποδώσουν την ύψιστη τιμή  στο γεγονός της ημέρας.

     Τα κορίτσια της περιοχής – με τις υποδείξεις μεγαλύτερων  γυναικών με σχετική εμπειρία- στόλιζαν  περίτεχνα με φρεσκοκομμένα άνθη ,τον επιτάφιο της ενορίας τους . Υπήρχε πάντα και μια λανθάνουσα’’ αλλά πάντα καλοπροαίρετη άμιλλα  εμφάνισης,  έναντι του επιταφίου της γειτονικής ενορίας. Το βράδυ προσερχόντουσαν στην εκκλησία όλοι οι πιστοί για να απολαύσουν τους μελωδικούς ψαλμούς των εγκωμίων. Με δεδομένη την παράδοση εκλεκτών πολυφωνικών εκκλησιαστικών χορωδιών της πόλης – ενίοτε και με  προσωπική μου συμμετοχή – το εκκλησίασμα έφθανε στον ύψιστο βαθμό ψυχικής ανάτασης. Τέλος , όλοι μαζί ακολουθούσαν τον επιτάφιο της ενορίας τους και λίγα χρόνια αργότερα, την κοινή πορεία αμφοτέρων των επιταφίων, στο κεντρικό κομμάτι της πόλης, οπότε γινόταν και η σχετική – υποκειμενική συνήθως - κριτική της ποιοτικής υπεροχής του στολισμού.[ Λέγεται ότι η απόφαση για την ‘’συμπόρευση’’ των δύο επιταφίων προέκυψε ‘’ για να αποφευχθεί η – έστω και τυχαία - συνάντησή  τους σε τμήματα της κοινής τους διαδρομής , διότι μια τέτοια σύμπτωση είχε κάποτε θεωρηθεί  ως κακός οιωνός για την πόλη].

     Για να σας  βάλω στο μελωδικό πνεύμα της Μεγάλης Εβδομάδας , επέλεξα μια χαρακτηριστική εκτέλεση του ‘’μοιρολογιού της Παναγιάς’’  με τον  Χρόνη Αηδονίδη και τη Νεκταρία Καραντζή, που ακολουθεί, ευχόμενος σε όλους καλή Ανάσταση. Αντώνης Ταρνανάς

Αναζητήστε στο  GOOGLE  ''το μοιρολόγι της Παναγιάς με τον  Χρόνη Αηδονίδη και η Νεκταρία Καραντζή.