ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

 

                  ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

 

 

Εντελώς τυχαία έπεσε στα χέρια μου δημοσίευμα του  ‘’in.gr’’, το οποίο αναφέρεται σε επιστημονική έρευνα που αφορά τη διαδικασία της ενεργοποόησης του ανθρώπινου εγκεφάλου στην επιλεκτική  ανάκληση των αναμνήσεων.

Πριν παραθέσω σημαντικά αποσπάσματα του, προχωρώ στα  σχόλια μου, με αντιστοίχηση στα αποτελέσματα της έρευνας, με σκοπό να απαντήσω στις κατά καιρούς επικρίσεις  φίλων  μου, για τη συχνή αναφορά μου σε δυσάρεστα και ενίοτε τραγικά γεγονότα. Προσθέτω   την πάγια απάντησή μου ότι δικές μου είναι οι αναμνήσεις και διατηρώ το δικαίωμα να τις ανακαλώ όπως και όποτε θέλω ή μου προκύπτουν. Χωρίς να υποχρεώνω κανένα να τις διαβάσει και πολύ περισσότερο να τις συμμεριστεί, ευχόμενος σε όλους να μη  βρεθούν ποτέ σε ανάλογες καταστάσεις. Θεωρώ πάντως τον εαυτό μου τυχερό, αφού πλέον, τα περισσότερα που βίωσα, αποτελούν αναμνήσεις, που συχνά διευκολύνουν την επικοινωνία με το παρελθόν που μου ‘’έλαχε’’ και με έκαναν σοφότερο και καλύτερο άνθρωπο. Αποτελεί άλλωστε κοινή παραδοχή ότι κανείς δεν μπορεί να ‘’εκτιμήσει’’ το παρελθόν  όπως εκείνοι που το βίωσαν ούτε να ανταλλάξει τις αναμνήσεις του. Οι τύψεις και οι αναμνήσεις αποτελούν τον πιστότερο ακόλουθο μέχρι το τέλος και αλλοίμονο σ’ αυτούς που πορεύονται χωρίς τον ακόλουθό τους.

Η επιστημονική έρευνα αποκάλυψε τη μεθοδολογία λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου και την επιλεκτική του αξιολόγηση και ταξινόμηση, για να εξοικονομήσει χώρο απομνημόνευσης νέων παραστάσεων. Αναφέρεται και η συνδρομή του ύπνου  στην  ευκολότερη ανάκληση από την  κατάσταση αδράνειας, ακόμα και γεγονότων που θεωρούσαμε χαμένα. Στη διαδικασία αυτή προηγείται η  αναγνώριση, που αποτελεί το ερέθισμα, δηλαδή το κλειδί, που θα ξεκλειδώσει την όλη διαδικασία.

Δεν θα επεκταθώ περισσότερο στην έρευνα, της οποίας παραθέτω αυτούσια αποσπάσματα  και μπορείτε να τα ερευνήσετε μόνοι σας, αλλά θα εμμείνω στη βασική ‘’στρατηγική’’ του εγκεφάλου που κάνει τις δικές του επιλογές ανάκλησης, ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης και τα ερεθίσματα που δέχεται.

Στην εποχή μας βιώνουμε προσωπικά ή στο γεωγραφικό μας περιβάλλον, πολύνεκρους πολέμους και δυστυχία και συνεπώς ο εγκέφαλος εκείνων που έχουν ζήσει ανάλογες καταστάσεις, αυτόματα  κάνει προσομοιώσεις και επιλέγει την επαναφορά αντίστοιχων εικόνων, χωρίς να χρειάζεται τη συγκατάθεσή μας.

 Κατά τη συγγραφή των κειμένων μου, εγώ διατυπώνω  τον τίτλο του δημοσιεύματος και ο εγκέφαλός μου κάνει τα υπόλοιπα, με τις αυτόματες επιλογές ανάκλησης του, τις οποίες ταξινομώ και επιλέγω κάθε φορά εκείνα που θα καταγράψω.  Με δεδομένο δε ότι οι  περισσότερες βιωματικές    προσλαμβάνουσες  παραστάσεις μου είναι δυσάρεστες, δεν μπορεί κανείς να περιμένει τα γραφόμενά μου να ‘’ξεχειλίσουν’’ από χαρές και πανηγύρια. Όσα ευχάριστα θέματα ακόμα και παραμύθια με τα οποία καταπιάστηκα, συχνά υποκρύπτουν,  άθελα μου, μια θλίψη, ένα παράπονο και αρκετό  πόνο.

Το έργο κάθε ‘’δημιουργού’’ διαμορφώνεται από τα προσωπικά του βιώματα και ίσως αυτό οδηγεί στη διάκρισή τους σε συγκεκριμένες κατηγορίες και εξειδικεύσεις της θεματολογίας του. Μοναδικό  αντίθετο παράδειγμα , το οποίο  έχει από παλιά σχολιαστεί από  τους ειδικούς,  αποτελεί η περίπτωση του διάσημου Ιταλού δημιουργού έργων Όπερας, Τζιουζέπε Βέρντι. Ο ίδιος είχε μια δύσκολη και μίζερη οικογενειακή ζωή,  χωρίς να μεταφέρει  κανένα από τα τραγικά του βιώματα στα έργα του.

Δεν είναι όμως όλοι οι άνθρωποι το ίδιο δυνατοί και συνήθως τα έργα τους απηχούν τις δραματικές προσωπικές τους εμπειρίες. Προσπαθούν  δε, συνειδητά ή ασυνείδητα τον συγκερασμό τους , για να αμβλύνουν  το δικό τους ψυχικό  βάρος.

Θα κλείσω το σημερινό μου δημοσίευμα με μια επιβεβαίωση και ίσως μια αναντιστοιχία, όσον αφορά τη σχέση των αποτελεσμάτων  της επιστημονικής έρευνας με την  πραγματικότητα. Επιβεβαίωση αποτελεί το αρχαίο ρητό ‘’επανάληψις μήτηρ πάσης μαθήσεως’’ και αναντιστοιχία ,  ίσως  όχι μόνο προσωπική μου , η  λειτουργία του εγκεφάλου μου, ύστερα από τη δεδομένη διακοπή κάθε σχέσης μου  με τον φυσιολογικό ύπνο.  Η εξοικείωσή μου με την αϋπνία, ίσως δρα ανταποδοτικά, υποκαθιστώντας την προσπάθεια για ύπνο με δημιουργικές  σκέψεις  και ιδέες.

Ακλουθούν  αποσπάσματα της έρευνας

Επιστημονικες & Τεχνολογικες Ειδησεις20 Αυγούστου 2025 | 18:07

. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Cell Reports, η λήθη είναι μια ενεργή και προσαρμοστική διαδικασία: Ο εγκέφαλος «καθαρίζει» ή «υποβιβάζει» πληροφορίες ώστε να αφήσει χώρο για νέες. Πρόκειται για στρατηγική λειτουργία και όχι ΓΙΑ δυσλειτουργία.

Με άλλα λόγια, όταν κάτι φαίνεται χαμένο, συχνά δεν έχει διαγραφεί. Απλώς έχει μπει σε «αδρανή κατάσταση», περιμένοντας το κατάλληλο ερέθισμα για να ξυπνήσει.

Η αναγνώριση είναι πιο εύκολη από την ανάκληση. Ο εγκέφαλος δεν ξαναγράφει τη μνήμη από το μηδέν· απλώς χρειάζεται ένα «κλειδί» για να την ξεκλειδώσει.

Αυτό συμβαίνει γιατί ένα μικρό ερέθισμα μπορεί να ενεργοποιήσει ένα ολόκληρο δίκτυο μνήμης. Όπως όταν ξεκινάς να φτιάχνεις ένα Excel και δεν θυμάσαι τη διαδικασία· ένα γρήγορο ψάξιμο για «pivot tables» μπορεί να ξαναφέρει βήμα–βήμα όλη τη γνώση που νόμιζες ότι έχασες.

Η ανάκληση βελτιώνεται και με τον σωστό προγραμματισμό. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Psychological Science έδειξε ότι όσοι διάβαζαν πριν τον ύπνο, κοιμόντουσαν και το επόμενο πρωί έκαναν μια σύντομη επανάληψη, όχι μόνο ξόδεψαν λιγότερο χρόνο μελέτης, αλλά αύξησαν τη μακροπρόθεσμη απομνημόνευση κατά 50%.

Το ίδιο ισχύει και για την «κατανεμημένη πρακτική»: η γνώση που μελετάται σε επαναλαμβανόμενες μικρές δόσεις αποθηκεύεται πιο μόνιμα. Κάθε φορά που ανακαλείς κάτι, το κάνεις πιο προσβάσιμο για το μέλλον.

Η αλήθεια είναι ότι η μάθηση δεν είναι ποτέ υπόθεση μιας φοράς. Ο εγκέφαλος χρειάζεται να βάζει πληροφορίες σε προσωρινή «αναστολή» για να συνεχίζει να λειτουργεί και να προσαρμόζεται. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορείς να μάθεις κάτι σήμερα και να περιμένεις να το θυμάσαι ατόφιο για πάντα.

Το κλειδί είναι να εντάξεις μικρές επαναλήψεις στην καθημερινότητά σου, να ξαναφέρνεις στη μνήμη όσα έμαθες, να τα αναθεωρείς και να τα ενεργοποιείς περιοδικά. Και, όταν νομίζεις ότι τα ξέχασες, να δοκιμάζεις την αναγνώριση: συχνά αυτή είναι αρκετή για να ξεκλειδώσει την ανάκληση.

Γιατί, τις περισσότερες φορές, δεν έχεις πραγματικά ξεχάσει. Ο εγκέφαλός σου απλώς περιμένει το σωστό «σήμα» για να θυμηθεί.