Από τον Όμηρο και τον Άντερσεν
στο σήμερα και στις προσωπικές μνήμες
Προσπαθώντας μια
μικρή αποτοξίνωση από τα γραφόμενά μου, ταρακουνήθηκα σύγκορμα όταν ξαναβρέθηκα σε απ’ ευθείας τηλεοπτική
μετάδοση, αντιμέτωπος με τον αποκρουστικό ήχο των σειρήνων, που με ανάγκασε
να διακόψω τη σιωπή μου. Πριν όμως
αναφερθώ στα δικά μου ακούσματα των σειρήνων , θα δώσω κάποια στοιχεία σχετικά με
τη μυθολογική τους καταγωγή και τη σημερινή μυθοπλαστική τους μετάλλαξη.
Οι Σειρήνες ήταν
γυναικείες θεότητες που σχετίζονταν κυρίως με τον έρωτα και τον θάνατο, οι οποίες φέρονται
ως θαλάσσιοι δαίμονες της Ελληνικής Μυθολογίας. Απεικονίζονταν με ανθρώπινο γυναικείο
κεφάλι και σώμα αρπακτικού πουλιού.
Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΤΩΝ ΣΕΙΡΗΝΩΝ ΣΕ ΓΟΡΓΟΝΕΣ
Για το μύθο
των Σειρήνων έχουμε δύο βασικές πηγές. Η μία είναι το επεισόδιο που αναφέρεται στην Οδύσσεια του Ομήρου, κατά την οποία ο Οδυσσέας ακούει δεμένος στο κατάρτι του
πλοίου του το σαγηνευτικό τους τραγούδι. Η άλλη εντοπίζεται στο παραμύθι του
Δανού συγγραφέα Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, με πρωταγωνίστρια μια νεαρή Σειρήνα η
οποία εξαιτίας του έρωτα απαρνήθηκε την ουρά της.
Η εικόνα αυτού
του πλάσματος, μισό γυναίκα και μισό ψάρι, είναι διαδεδομένη σ’ όλο τον κόσμο,
ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι η εικόνα
που έχουμε σήμερα για τις Σειρήνες είναι εντελώς διαφορετική από την αρχική. Περισσότερο
διαφορετικός όμως είναι ο ήχος τους ο
οποίος από σαγηνευτικός έχει καταστεί τρομακτικός και προειδοποιητικός επερχόμενης απειλής και συμφοράς. Παρόλα αυτά
όμως η Πολιτική Άμυνα της χώρας τις ενεργοποίησε για να σηματοδοτήσει το τέλος μιας
στρατιωτικής άσκησης ‘’Παρμενίων 2018’’.
Δεν ξέρω αν αυτό έγινε για να ακουστεί
-έμμεσα- το όνομα του αρμόδιου Υπουργού , αλλά ένας συναγερμός συμβολίζει πάντα και μια προειδοποίηση για επερχόμενα δεινά. Ο καιρός θα καταδείξει τον
τελικό συμβολισμό!!!
Η στρατιωτική
αυτή άσκηση, φέρει το όνομα του Στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου Παρμενίωνα και φυσικά δεν διεξάγεται για πρώτη φορά ούτε η λήξη της σηματοδοτείται πάντα με δοκιμαστικούς συναγερμούς και σειρήνες. Για
την ιστορία σημειώνω ότι ο Παρμενίωνας φέρεται ότι μαζί με
τον γιό του Φιλώτα είχαν σκεφθεί να δολοφονήσουν τον Αλέξανδρο, αλλά τελικά δεν το
επιχείρησαν. Ο Φιλώτας όμως συνωμότησε για δεύτερη φορά με άλλους στρατηγούς,
με σκοπό να δολοφονήσουν τον Αλέξανδρο, με εντολή του οποίου τελικά εκτελέστηκαν
πατέρας και γιός. Η συνειρμική αυτή αναφορά σε ονόματα και γεγονότα προέκυψε συμπτωματικά και δεν υπονοεί
οποιονδήποτε συσχετισμό με τη σημερινή Μακεδονία και ό,τι διαπράττεται γύρω από
αυτή και το όνομά της. Ας αποδώσουμε τη
σύμπτωση στα παιχνίδια που παίζει συχνά η
μοίρα και αναγκαστικά τα καταγράφει και τα επαναφέρει στη μνήμη μας η ιστορία,
που αργεί μεν αλλά ποτέ δεν λησμονεί!!!
Έρχομαι τώρα στη δική μου αίσθηση για
την ‘’άσκηση’’ συναγερμού, που με έφερε πολλές δεκαετίες πίσω. Οι σειρήνες σηματοδοτούσαν στη μνήμη μου την πρώτη είσοδο των γερμανικών φαλάγγων στη γενέτειρά μου, που έσβηναν για πάντα τα
παιδικά μου όνειρα και με ‘’έμπαζαν’’ απότομα και αμετάκλητα στις εμπειρίες
ενός πραγματικού πολέμου. Ξαφνικά τα παιχνίδια μας σχετίστηκαν με αυτοσχέδια όπλα και πραγματικές μάχες,
άνευ λόγου και αιτίας, με ομάδες
γειτονόπουλων και εκατέρωθεν τραυματισμούς.
Το συχνό έκτοτε άκουσμα των σειρήνων [με ή χωρίς παράλληλες
κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών], προειδοποιούσε για το ενδεχόμενο αεροπορικών
επιδρομών ή τη θέα γερμανικών πλοίων στον Ευβοϊκό κόλπο. Τρέχαμε να κρυφτούμε σε
αυτοσχέδια ή φυσικά ‘’καταφύγια’’ σε γειτονικά ρέματα και περιμέναμε με αγωνία
το ειδικό σήμα ‘’ λήξης ‘’ του συναγερμού , που θα μας επέτρεπε να επιστρέψουμε
στις δραστηριότητές μας και για μας τα παιδιά στις αναπαραστάσεις των
‘’πολεμικών μας παιχνιδιών’’. Μόνο αν έχεις ζήσει ανάλογες εμπειρίες μπορείς να
καταλάβεις τι σημαίνουν οι σειρήνες και πόσο εύκολο είναι να τις αποδεχθείς σαν
‘’άσκηση ετοιμότητας’’. Προσωπικά αναστατώθηκα με το άκουσμά τους και –
υποσυνείδητα - περίμενα να περάσουν τα
πέντε λεπτά για να ακούσω και το σήμα της λήξης και να βεβαιωθώ έτσι για το
τέλος του συναγερμού.
Μια και
μπήκαμε νοερά στην παλιά αλλά υπαρκτή αυτή πραγματικότητα των πολέμων και της δυστυχίας,
θυμάμαι ότι, οι συναγερμοί συνεχίστηκαν και μετά την αποχώρηση των κατοχικών
στρατευμάτων. Είχαμε συναγερμούς και στη
διάρκεια του εμφυλίου, που προειδοποιούσαν
για την ‘’εισβολή’’ των ανταρτών
και των διωκτών τους που έκαναν την εμφάνισή τους εκ περιτροπής. Επίσης
οι ‘’ντουντούκες’’ και άλλα μέσα της εποχής,
καλούσαν το λαό να θαυμάσει ‘’το
γέρας’’ της μάχης που είχε προηγηθεί,
που ενίοτε είχε τη μορφή ταπεινωμένων αντιπάλων και έφθανε στη δημόσια επίδειξη
κομμένων κεφαλών τους επί πασάλων. » Οι κομμένες κεφαλές και η δημόσια επίδειξή τους αποτελούν Ελληνικό
έθιμο»!.. ήταν η επίσημη
απάντηση της χώρας μας σε διάβημα
του Αμερικανού Προξένου για εικόνες που δημοσιεύτηκαν στις ΗΠΑ, την εποχή
εκείνη, με κομμένα γυναικεία κεφάλια.
Ελπίζω και εύχομαι οι επερχόμενες
γενιές να μη ζήσουν ανάλογες εμπειρίες, σαν αυτές που ζήσαμε εμείς και βιώνουν τώρα πολλές χώρες
που δημιουργούν τα κύματα προσφυγιάς, διότι οι μελλοντικές σειρήνες δεν θα
αρκούν για να αποτρέψουν το κακό. Θα θυμίσω εδώ τη σοφή ρήση του Αλβέρτου
Αϊνστάιν, όταν ρωτήθηκε για τον τρόπο διεξαγωγής των επόμενων πολέμων : ‘’Δεν γνωρίζω με τι είδους
όπλα θα γίνει ο τρίτος παγκόσμιος, αλλά ο τέταρτος παγκόσμιος θα γίνει με
πέτρες και ξύλα.’’
Νομίζω ότι, πέραν των διεξαγόμενων διάσπαρτων τοπικών πολέμων,
έχει αρχίσει ήδη , στο παρασκήνιο, η διεξαγωγή του τρίτου παγκόσμιου με καθαρά
οικονομικά κριτήρια και μέσα . Στον πόλεμο αυτό μετέχουμε και εμείς -εκόντες
άκοντες- προφασιζόμενοι διάφορα
ιδεολογήματα ‘’για την τιμή των όπλων’’. Είναι καιρός νομίζω να συνετισθούμε
διότι σας πληροφορώ ότι ο ‘’πετροπόλεμος’’ , που ενδεχομένως θα ακολουθήσει, είναι
πολύ οδυνηρός και ο νοών νοείτω!!!
Αντώνης Ταρνανάς