ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΠΡΟΗΓΟΎΜΕΝΗΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ
Β] Πράγα –
Βόννη – Πράγα [μια παρένθεση]
Με την κατάσταση στην
Πράγα να μην αποκλείει και ακραίες ακόμα εξελίξεις και τη δική μου ζωή να έχει
στρώσει επαγγελματικά και οικογενειακά, απολάμβανα τις ομορφιές της χώρας, όταν έφθασε μια νέα τηλεγραφική διαταγή από το Υπουργείο Εξωτερικών
που με καλούσε να μεταβώ άμεσα στη Ελληνική Πρεσβεία της Βόννης, σε αμοιβαία
αντικατάσταση εκεί υπηρετούντος συναδέλφου. Την μετάθεση αυτή δεν την είχα
ζητήσει εγώ ούτε όμως εκείνος, ο οποίος
μάλιστα , δεν επιθυμούσε τότε να υπηρετήσει σε ''ανατολικό'' πόστο. Επί πλέον
είχα προπληρώσει το ενοίκιο του σπιτιού μου για όλο το έτος και είχα υπογράψει
συμβόλαιο για πέντε χρόνια, με δικαίωμα μονομερούς ανανέωσης.
Την ίδια περίοδο είχε
φθάσει στην Πράγα και ο νέος Εμπορικός Ακόλουθος και γνωρίζοντας τις δυσκολίες
εξεύρεσης κατοικίας, του πρότεινα να χρησιμοποιήσει, προσωρινά και δωρεάν τη δική μου, που το ενοίκιό της είχε προπληρωθεί για όλο το 1968
από μένα. Μετά τη λήξη του έτους και εφόσον δεν επέστρεφα στην Πράγα, θα
αποφάσιζε εκείνος αν θα το κρατούσε ή όχι, λόγω μεγέθους και κόστους.
Πήρα αυθαίρετα το ρίσκο να
μη διακόψω το συμβόλαιο του σπιτιού και
μετέφερα την οικογένεια και την οικοσκευή μου στη Βόννη. Εκεί ενημερώθηκα από
τον Πρέσβη Αλέξη Κύρου ότι, εν μέσω χούντας, ήθελαν να αντικαταστήσω τον
συνάδελφο μου, που κατηγορούσαν ως χουντικό. Βλέποντας από την αρχή την
τραγελαφικότητα της κατάστασης, δεν άνοιξα την οικοσκευή μου και έμεινα σε ένα
επιπλωμένο διαμέρισμα , κρατώντας
την στις αποθήκες του γερμανικού
τελωνείου , με προσωπική μου χρέωση, αφού το Δημόσιο λογιστικό, δεν επέτρεπε
συμμετοχή του Δημοσίου σ'αυτή τη δαπάνη.
Ο πρέσβης μου, προς τον
οποίο απευθυνόμουν κατά καιρούς για την
παράλογη αυτή εξέλιξη, με διαβεβαίωνε ότι ''θα φύγει αυτός και εσύ θα μείνεις''. Αυτό επαναλήφθηκε
πολλές φορές αλλά, ενώ έμενα εγώ χωρίς να το επιθυμώ, έμενε και ''ο άλλος'', με
τον οποίο, σημειωτέον , διατηρούσα άριστες σχέσεις και έκανα καθημερινά παρέα
μαζί του.
Στις συζητήσεις που κάναμε
με τον συνάδελφο, μου εξήγησε ότι σε κάποια φάση της υπηρεσίας του
στην Πρεσβεία της Βόννης, είχε κατηγορηθεί από το εκεί στρατιωτικό
Γραφείο, ''ότι έδινε απόρρητες υπηρεσιακές πληροφορίες στον Παύλο Μπακογιάννη
'' που εργαζόταν στη φωνή του Μονάχου. Στην προσπάθειά του να απαγκιστρωθεί από
αυτή την κατάσταση, δέχθηκε να παίξει το παιχνίδι των στρατιωτικών. Δεν μπορώ
να επιβεβαιώσω ή να διαψεύσω αυτή την εκδοχή, είμαι όμως σε θέση να γνωρίζω ότι
στη Γερμανία και ειδικότερα στη Βόννη, εκείνη την περίοδο συνέβαιναν σημεία και
τέρατα. Μέλη Ελληνικών Υπηρεσιών οδηγούντο βιαίως στην Ελλάδα και αφού
''έπαιρναν ένα μαθηματάκι στο ΕΑΤ-ΕΣΑ'', γύριζαν πίσω στα χάλια τους, με μόνη
προσπάθεια να μη χάσουν τη δουλειά τους. Ακόμα, ένας Αρχιμανδρίτης, ύστερα από
κατηγορία του στρατιωτικού κλιμακίου ότι βρέθηκαν κρυμμένα κάτω από την
Αγία Τράπεζα ''αντεθνικά φυλλάδια'', οδηγήθηκε
επίσης στην ''αρμόδια'' Υπηρεσία
των Αθηνών και επιστρέφοντας στη Βόννη
έδειχνε ''αγνώριστος''.
Σε μια ανώμαλη περίοδο
πολλά μπορούν να συμβούν, ποτέ όμως δεν περιμένεις ότι θα έρθει και η δική σου
σειρά. Ένα βράδυ λοιπόν, όπως γινόταν συχνά τελευταία, μου πρότεινε ο
συνάδελφος - που κλήθηκα να αντικαταστήσω - να πάμε στο γειτονικό ΒΑD
GOTESBERG με τις γυναίκες μας , σε ένα καφέ και να παίξουμε και Μίνι γκολφ, που
του είχα κάποτε εκμυστηρευθεί ότι μου
άρεσε. Πήγαμε πράγματι στο καφέ - εκείνος με την γυναίκα του και εγώ με τη
γυναίκα και την πεντάχρονη κόρη μου - αλλά μείναμε στο εσωτερικό του
καταστήματος, αφού μια ξαφνική καταιγίδα δεν μας επέτρεψε να βγούμε έξω. Όταν κάποια
στιγμή ξάνοιξε ο καιρός, δέχθηκα την πρόταση του φίλου μου και τον ακολούθησα στο
γήπεδο του γκολφ, στο πίσω μέρος του
καταστήματος.
Εκεί, όλως τυχαίως, όπως
μου εξηγήθηκε, ήταν και ο στρατιωτικός μας Ακόλουθος, συμμαθητής του Γ. Παπαδόπουλου, όπως ο
ίδιος μου δήλωσε, καθώς και κάποιοι συνεργάτες του. Αμέσως μετά τις τυπικές
συστάσεις και χωρίς να κρατηθούν καν τα
προσχήματα και να παίξουμε έστω την
πρώτη μπαλιά, μου δηλώθηκαν, με σοβαρό τόνο από τον Στρατιωτικό Ακόλουθο τα εξής.'' Είναι επιθυμία μας να ενημερωνόμαστε για το περιεχόμενο όλων
των τηλεγραφημάτων της Πρεσβείας και
παράλληλα να μην κυκλοφορούν εκεί τα δικά μας τηλεγραφήματα''. Σημειώνω εδώ ότι,
ως υπεύθυνος των τηλεπικοινωνιών,
διαχειριζόμουν το σύνολο της απόρρητης τηλετυπικής αλληλογραφίας,
αμφοτέρων των Υπηρεσιών προς το ΥΠΕΞ
και την ΚΥΠ αντίστοιχα. Του απάντησα
λοιπόν ότι είμαι υπάλληλος της Πρεσβείας και
εκτελώ απλώς εντολές. Σε κάθε περίπτωση , πάντως, ''θα αναφέρω τα
διαμειφθέντα στον Πρέσβη μου για να αποφασίσει επ' αυτού''.
Φαίνεται ότι η απάντησή
μου δεν άρεσε στον συνομιλητή μου και με διέκοψε, λέγοντας,
να μην κάνω εγώ τίποτα αλλά θα το φροντίσει ο ίδιος. Την επομένη πάντως
ενημέρωσα αναλυτικά τον Πρέσβη και του επανέφερα το ερώτημα τι θα γίνει επί
τέλους με την περίπτωση μου, που είχε
αρχίσει να με επιβαρύνει και οικονομικά , αφού τα φύλαχτρα της οικοσκευής
μου στο γερμανικό τελωνείο είχαν ήδη
αυξηθεί σημαντικά. Η απάντησή του ήταν και πάλι στερεότυπη.... μα θα φύγει ο
άλλος.
Δηλώνω όμως κατηγορηματικά
ότι, μετά την πιο πάνω συνάντηση μου με
τον Στρατιωτικό Ακόλουθο και τα όσα ειπώθηκαν εκατέρωθεν, δεν είχα εκ μέρους του καμία απολύτως
ενόχληση, για το υπόλοιπο διάστημα που έμεινα στη Βόννη, ούτε με συνόδευσε
οποιαδήποτε συνέπεια στην μετέπειτα υπηρεσιακή μου δραστηριότητα. Παραμένει
όμως, ακόμα, η απορία μου , αν η ''τυχαία'' συνάντηση μας , δεκάδες χιλιόμετρα
μακριά από την έδρα μας, είχε γίνει με
τη σύμφωνη γνώμη του συναδέλφου , που ο ίδιος αρνιόταν κατηγορηματικά ή απλώς
του υπέκλεψαν τις σχετικές πληροφορίες για την εκεί συνάντησή μας. Για την ιστορία αναφέρω ότι με τον συνάδελφο
διατηρήσαμε καλές σχέσεις μέχρι και τη συνταξιοδότησή μου το 1992.
Λίγες μέρες αργότερα,
έφθασε ένα προσωπικό τηλεγράφημα του τότε Υπουργού Εξωτερικών κ. Πιπινέλη προς τον
Πρέσβη , με το οποίο τον παρακαλούσε να παρατείνει την παραμονή του στη Βόννη
για έξι ακόμα μήνες, αφού είχε 44 σχεδόν χρόνια υπηρεσίας και τον κρατούσαν στη
Βόννη με ανανεωνόμενες συμβάσεις, λόγω
των υψηλών του γνωριμιών στη Γερμανία.
Δίνοντας του το
τηλεγράφημα, τον ρώτησα αν θα αποδεχθεί το αίτημα για παράταση της παραμονής
του και σε αρνητική περίπτωση, τι νομίζει ότι θα γίνει με μένα. Θα μείνω , που
με τις κρατούσες συνθήκες δεν το επιθυμώ ή θα μείνει ο ''άλλος'', όπως συνήθιζε
να τον αποκαλεί;
Αντί άλλης απάντησης, πήρε
ένα φύλλο χαρτιού και συνέταξε ένα τηλεγράφημα. Αφού το ξαναδιάβασε, μου είπε να το στείλω αμέσως. 'Ήταν η απάντηση στο τηλεγράφημα του Παν. Πιπινέλη που έλεγε: ''Διαπιστώσας ότι
θέμα [Θεοχ....] - πρόκειται για
το όνομα του ‘’άλλου’’- κατέστη εθνικό, παρεκάλεσα κ, Ταρνανά επιστρέψει στην
προηγούμενη θέση του, υποβάλλω δε άμα την παραίτησή μου''.
Το δραματικό στην ιστορία
του λαμπρού αυτού δάσκαλου της Ελληνικής διπλωματίας είναι ότι, λίγο
αργότερα, εγκατέλειψε όχι μόνο τη Βόννη,
αλλά και την ίδια τη ζωή.
Εγώ, συμφωνούντος και του
Υπουργείου Εξωτερικών, εξόφλησα εξ ιδίων τα φύλαχτρα της οικοσκευής μου και
έδωσα εντολή , στις αρχές Αυγούστου 1968 , να την επιστρέψουν
στην Πράγα, όπου έφθασα με την
οικογένειά μου, οδικώς.
Β2] Λήξη της παρένθεσης -
Επιστροφή στην Πράγα.
----------------------------------------------------------- Την επόμενη μέρα που επανήλθα στο γραφείο
μου στην Πράγα, συνάντησα τον Εμπορικό Ακόλουθα που τρείς μήνες πριν του είχα
εμπιστευθεί τα κλειδιά του σπιτιού μου, για να το χρησιμοποιεί όσο καιρό εγώ θα
λείπω και τον παρακάλεσα να πάρει τα πράγματα του , που εν τω μεταξύ και χωρίς τη συγκατάθεσή μου, είχε
μεταφέρει σ’ αυτό. Η απάντησή του, που
μου θύμισε το σχετικό απόφθεγμα περί
ευεργεσίας και αγνωμοσύνης , ήταν
αρνητική , με την αιτιολογία ότι δεν είχε ακόμα βρει δικό του σπίτι και ότι
είχε προβλήματα με το στομάχι του και έπρεπε να τρώει σπιτικό φαγητό. Αγνόησε ,δηλαδή, ότι το σπίτι
μου ανήκε για πέντε χρόνια, ότι είχα προπληρώσει το ενοίκιο ολόκληρης της
χρονιάς και ότι είχα ένα μικρό παιδί
5 ετών. Προσωρινά και μέχρι να φθάσει η
οικοσκευή μου από τη Βόννη, με δυσκολία κατάφερα να βρω ένα δωμάτιο στο
μικρό ξενοδοχείο CENTRUM, έναντι των γραφείων της εφημερίδας του
Κόμματος RUDE PRAVO [ το Κόκκινο
Δίκαιο].
Στο μεταξύ, η κατάσταση στη
χώρα είχε γίνει έκρυθμη, με τα στρατεύματα του Συμφώνου Βαρσοβίας να εκτελούν
ασκήσεις στο σύνολο της επικράτειας και τις πληροφορίες για δυναμικές εξελίξεις να διαδέχονται η μια
την άλλη.
Η χώρα, που εν τω μεταξύ
φιλοξενούσε εκατομμύρια ευρωπαίους
τουρίστες, σε τίποτα πια δεν θύμιζε εκείνη που είχα αφήσει, φεύγοντας για τη
Βόννη, εκτός από τις συνεχιζόμενες
συγκεντρώσεις, κατά των ασκήσεων των ξένων στρατευμάτων και την επίκληση του δικαιώματός τους να
ζήσουν ελεύθεροι. Μέσα σ' αυτόν τον ορυμαγδό των εξελίξεων, δέχθηκα ένα τηλεφώνημα, ενωρίς το πρωί, από τον φίλο Γραμματέα της
Πρεσβείας, που διέμενε
στην ανατολική πλευρά της Πράγας,
που με ενημέρωνε ότι ’’βλέπει μια
τεράστια φάλαγγα αρμάτων μάχης να κινείται προς το κέντρο της πόλης’’.
Συμφωνήσαμε να πάρουμε ό,τι πιο αναγκαίο για τις πρώτες κρίσιμες ώρες και να
βρεθούμε στο κτίριο της Πρεσβείας, που αποτελούσε ,εκτός των Γραφείων, και
Πρεσβευτική κατοικία.
Εκεί λοιπόν βρεθήκαμε όλοι
οι υπάλληλοι της Πρεσβείας με τις οικογένειές μας, μέχρι να ξεκαθαρίσει η
κατάσταση. Μαζί μας βρέθηκε και μια Γαλλίδα δημοσιογράφος, που στην προσπάθειά
της να πάει στον Ραδιοτηλεοπτικό σταθμό , που βρισκόταν περί τα 200 μέτρα από την πρεσβεία μας,
εμποδίστηκε από τα ρωσικά στρατεύματα που τον είχαν ήδη καταλάβει.
Αφού μέχρι το βράδυ είχε
φανεί ότι η πόλη ήταν υπό τον έλεγχο των ξένων στρατευμάτων και δεν αναμένονταν άμεσες εξελίξεις, συνοδεύσαμε
την ξένη δημοσιογράφο στη Γαλλική
Πρεσβεία και τα μέλη των οικογενειών μας στα σπίτια τους. Την επόμενη μέρα,
άρχισαν οι πρώτες αντιδράσεις των ελάχιστα οργανωμένων ντόπιων, με κάποια
μικροσαμποτάζ και τη ρίψη προκηρύξεων
κατά της εισβολής και κυρίως εναντίον των χωρών που την αναγνώρισαν.
Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν,
επιστρέφοντας για το μεσημεριανό γεύμα,
είδα τη γυναίκα μου με τις αποσκευές έξω από το ξενοδοχείο και τη μικρή μου
κόρη να κλαίει γοερά, ενώ απέναντι, σε
απόσταση μικρότερη των 10 μέτρων ,είχε ήδη εγκατασταθεί το ρωσικό στρατηγείο
των επιχειρήσεων. Στην ερώτησή μου γιατί βρίσκονται στο δρόμο δεν μου έδωσαν
πειστική απάντηση και αυτή την αναζήτησα ευθύς αμέσως από τη Διεύθυνση του
Ξενοδοχείου.
Αντί οποιασδήποτε δικαιολογίας και απερίφραστα, αφού προηγουμένως με ‘’στόλισαν '' κατάλληλα με διάφορα κοσμητικά
, μου έδειξαν μία από τις προκηρύξεις που κυκλοφορούσαν , που έγραφε
ότι τη ρωσική εισβολή είχαν ήδη αναγνωρίσει , στις πρώτες αυτές ώρες,
μόνο τα Κομμουνιστικά Κόμματα της Ελλάδας [ΚΚΕ] και της Κύπρου [ΑΚΕΛ]. Χρειάσθηκαν πολλές προσπάθειες
για να πεισθούν ότι αυτό δεν αποτελούσε απόφαση του συνόλου του Ελληνικού λαού
και κυρίως, ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα
δεν αποτελούσε την κυβερνώσα παράταξη στη χώρα μου, όπως στη δική τους.
Έτσι λοιπόν, ξαναδέχθηκαν την οικογένειά μου στο ξενοδοχείο, χωρίς να είμαι
απόλυτα βέβαιος ότι είχαν πεισθεί από
την επιχειρηματολογία μου.
Με δεδομένα όλα τα ανωτέρω
και φοβούμενος και μελλοντικές ανάλογες ενέργειες από τους Τσέχους που εκδήλωναν παντοιοτρόπως
την αντίθεσή τους στην επικρατούσα κατάσταση, κατέβαλα κάθε προσπάθεια να πείσω
τον παράνομο και αυθαίρετο κάτοχο της
οικίας μου να διευκολύνει την επάνοδό μου σε αυτή, αφού δεν είχε κανένα
δικαίωμα να με ταλαιπωρεί , σαν αντάλλαγμα , μάλιστα , της δωρεάν εξυπηρέτησής του για τρείς
ολόκληρους μήνες.
Και ενώ εγώ συνέχιζα τις
προσπάθειές μου για το σπίτι, η εσωτερική κατάσταση στη χώρα είχε επιδεινωθεί
επικίνδυνα. Η επίσημη ηγεσία της χώρας αρνιόταν να δεχθεί τα ''τετελεσμένα'' και να παρουσιάσει την όλη κατάσταση σαν μια προσπάθεια των
σοβιετικών να ''σώσουν τη χώρα'' από
δήθεν δυτικούς εισβολείς. Παράλληλα οι αντιδράσεις των αντιστασιακών
έγιναν εντονότερες και πιο επικίνδυνες.
Πέραν της ηρωικής αυτοπυρπόλησης του φοιτητή
JAN PALACH για να αποτρέψει την απειλή καταστροφής του αγάλματος του
Αγίου VACLAV που είχαν προσδέσει σ' ένα άρμα μάχης τα στρατεύματα των
εισβολέων, ακολούθησαν και άλλες έντονες εκδηλώσεις. Η κεντρική πλατεία είχε
γεμίσει με χιλιάδες κεριά αναμμένα στη μνήμη του φοιτητή και ένα ατέλειωτο μοιρολόι
αντηχούσε παντού. Δεν ήταν θρηνητικό αυτό το μοιρολόι, αλλά μια υπόσχεση
αντοχής και καρτερικότητας προς
τον χαμένο φοιτητή, για τη δικαίωση της θυσίας του.
Όλες οι πινακίδες των
δρόμων είχαν αφαιρεθεί και στη θέση τους είχαν τοποθετηθεί άλλες με βελάκια που
έδειχναν ‘’προς Μόσχα 2.500 χιλιόμετρα’’. Το τελευταίο, είχε σαν κύριο σκοπό να δυσχεράνει τον
εντοπισμό των πατριωτών που είχαν αντιδράσει στην εισβολή και προσπαθούσαν να
τους συλλάβουν. Μεταξύ αυτών ήταν και ο γνωστός
πολυολυμπιονίκης EMIL ZATOPEK, που
είχε υπογράψει τη γνωστή κάρτα των διανοουμένων , με την οποία καταδίκαζαν, σαν παράνομη και
απάνθρωπη, την εισβολή.
Στο μεταξύ,
στην Τσεχοσλοβακία είχαν εγκλωβισθεί χιλιάδες ξένοι τουρίστες, που δεν πρόλαβαν να φύγουν από τη χώρα και σε βοήθειά τους έσπευσαν αμέτρητα λεωφορεία του Διεθνούς Ερυθρού
Σταυρού. Αυτό αποτέλεσε κι ένα ''τέχνασμα'' για τον Πρέσβη μου, προς τον καταληψία του σπιτιού μου, ότι
ενδεχομένως θα ακολουθούσαν πιο έντονα και επικίνδυνα γεγονότα με την αντίδραση
του λαού, για όσους ξένους παραμείνουν. Χωρίς να το πολυσκεφθεί και χωρίς την άδεια της Υπηρεσίας του, πήρε
ένα από τα τελευταία λεωφορεία του Δ.Ε.Σ
και εγκατέλειψε οικογενειακώς την πόλη.
Αφού τον ενημερώσαμε
τηλεφωνικά, συγκροτήθηκε μια επιτροπή που κατέγραψε και συσκεύασε την οικοσκευή
του, που αποθηκεύτηκε προσωρινά στους
ελεύθερους χώρους που
διέθετε το σπίτι μου. Στο μεταξύ είχε
φθάσει και η δική μου οικοσκευή και
ολοκληρώθηκε έτσι τελικά η
κανονική επανεγκατάσταση της
οικογενείας μου.
Ο ατυχής αυτός Εμπορικός
Ακόλουθος, εγκατέλειψε την Πράγα από φόβο για τα γεγονότα αλλά η μοίρα του
επιφύλασσε ακόμα χειρότερα, αφού το επόμενο πόστο του - στο οποίο παρακαλούσε να αποσταλεί η οικοσκευή του-
ήταν η Βηρυτός, την πιο αιματηρή μάλιστα
περίοδο του πολέμου της Μέσης Ανατολής. Δεν έμαθα νεώτερα του, πλην του
γεγονότος ότι αργότερα είχε επιστρέψει οικογενειακώς στην Αθήνα, ασφαλής και υγιής.
Από εδώ και κάτω, θα ήταν
πιο χρήσιμη η περιγραφή ενός πολεμικού ανταποκριτή, αφού γι' αυτό ακριβώς
επρόκειτο. Οι Τσεχοσλοβάκοι αναζητούσαν
αφορμές να ξεσηκωθούν και να αντιπαρατεθούν -άοπλοι αυτοί απέναντι σε πάνοπλους
εισβολείς- και η αφορμή βρέθηκε σ' έναν αγώνα χόκεϊ στον
πάγο.
Την περίοδο αυτή λάβαινε
χώρα, στη Σουηδία, ο τελικός του παγκοσμίου πρωταθλήματος. Το χόκεϊ είναι το δημοφιλέστερο άθλημα για τη χώρα , αλλά το παρελθόν των
αναμετρήσεων τους με τους Ρώσους στο αγώνισμα δεν τους ευνοούσε.
Στη συνάντηση των
προκριματικών μεταξύ των δύο ομάδων, επικράτησε, έστω και δύσκολα, η
Τσεχοσλοβακία και αυτό αποτέλεσε ένα επί πλέον κίνητρο για τους παίκτες να φθάσουν στον τελικό, στον οποίο ,κατά κανόνα έφθαναν πάντα οι Ρώσοι. Με
την ελπίδα να μπορούσε να πραγματοποιηθεί
αυτό τους το όνειρο, δεν γιόρτασαν πολύ έντονα αυτή τη σημαντική , πάντως, πρώτη νίκη τους.
Όλοι, στη στρατοκρατούμενη
Πράγα με τα άρματα μάχης και τους πάνοπλους στρατιώτες διάσπαρτους στους
δρόμους, περίμεναν μόνο τον τελικό. Και παρά το γεγονός ότι η προϊστορία των αγώνων τους με τους Ρώσους ήταν συντριπτικά σε βάρος
τους, όλοι ζούσαν μ' αυτή την ελπίδα. Όλοι περίμεναν και το διαδήλωναν δυνατά
προς κάθε κατεύθυνση, τον τελικό, σαν τον από μηχανής Θεό στις αρχαίες
Ελληνικές τραγωδίες. Ήταν ο καταλύτης και η λύτρωση σε μια τιτάνια προσπάθεια
να πουν κι αυτοί , οι άοπλοι και κατατρεγμένοι , τη δική τους άποψη, να ακουσθεί και η δική
τους φωνή.
Έφθασε η μέρα του τελικού
και η μοίρα θέλησε να τους φέρει αντιπάλους με τούς μέχρι πρότινος φίλους και
κατά κανόνα νικητές των μεταξύ τους συναντήσεων.
Μπορεί η ιστορία, που βλέπει τα γεγονότα ψυχρά και
αποστασιοποιημένα, ενώ στη διάρκεια που
αυτά διαδραματίζονται ''καθεύδει’’ , να προβληματίστηκε σοβαρά και να θέλησε να αποκαταστήσει την ’’τρωθείσα’’
αντικειμενικότητά της ή να έφθασε η ώρα της μεγάλης ανατροπής της. Για τον ένα
πάντως ή τον άλλο λόγο, και σε πείσμα
των προγνωστικών και της προϊστορίας των αναμετρήσεών τους, οι Τσεχοσλοβάκοι κέρδισαν καθαρά και ακολούθησε το ''έλα να δεις''.
Κατά την απονομή του
επάθλου στους νικητές, ο αρχηγός της ομάδας, ο Σλοβάκος GOLONKA, σηκώνοντας το κύπελλο δήλωσε ότι '' οι γενναίες και τίμιες νίκες κερδίζονται χωρίς
άρματα μάχης''. Το τι επακολούθησε δεν περιγράφεται.
Χωρίς να πει κανείς τίποτα,
έτσι απλά σαν ένα ξέσπασμα ανάκτησης του
χαμένου γοήτρου από την εισβολή, όλοι - κυριολεκτικά - οι κάτοικοι της Πράγας βρέθηκαν στην ιστορική
πλατεία-δρόμο, του Αγίου και Προστάτη της πόλης τους, εκεί που άναβαν ακόμα τα
χιλιάδες κεριά για το νεκρό αλλά όχι άδικα χαμένο φοιτητή PALACH. Έγινε
κυριολεκτικά το αδιαχώρητο και με μια φωνή βροντοφώναξαν συνθήματα για τη νίκη
τους. Αυτή ήταν η μοναδική νίκη που η ιστορία θέλησε να τους χαρίσει, γιατί ως
εκεί φθάνουν συνήθως οι παραχωρήσεις της στους μικρούς και τους αδύναμους.
Αυτοί οι '' μικροί '' θέλησαν να δείξουν τη δική τους δύναμη και να αποκαταστήσουν
την αξιοπρέπεια που τους καταπάτησαν τα
άρματα μάχης των εισβολέων.
Τα σοβιετικά άρματα μάχης
και οι πάνοπλοι στρατιώτες άρχισαν να αποσύρονται διακριτικά και επί τέλους, οι
Τσέχοι ανακατέλαβαν την πλατεία τους. Όπως
συμβαίνει συχνά σ' αυτές τις ανεξέλεγκτες πια εκδηλώσεις , που έχουν έντονο το στοιχείο της επανάστασης
αλλά και της εκδίκησης, όλοι μαζί μ' ένα στόμα ,άρχισαν να ρίχνουν διάφορα
αντισοβιετικά συνθήματα και στράφηκαν προς τα γραφεία της Ρωσικής Αεροπορικής
Εταιρείας ΑΕROFLOT που φρουρούσαν Τσέχοι αστυνομικοί, προφανώς πιστοί στη νέα
κατάσταση. Δεν έκαναν οι διαδηλωτές σχεδόν τίποτα, υποχρέωσαν απλά,
''σηκωτούς'' τους αστυνομικούς να καταστρέψουν οι ίδιοι οτιδήποτε ήταν ή
έμοιαζε ρωσικό και τελείωσαν με το ξήλωμα - ένα προς ένα - των γραμμάτων της επιγραφής
AEROFLOT. Έγιναν ακόμα πολλά στη
διάρκεια αυτής νύχτας , πάντα χωρίς αντίδραση από τα στρατεύματα εισβολής.
Την επομένη μέρα, βρέθηκα
σε ένα βουλκανιζατέρ για να αλλάξω λάστιχα στο αυτοκίνητο μου και συζητώντας
για τα γεγονότα δήλωσα έκπληκτος στον τεχνίτη, από τη γενναία και πανεθνική
αυτή αντίδραση. Και εκείνος, Τσέχος και έμπειρος ανάλογων προηγούμενων καταστάσεων, μου απάντησε.''
Όλος αυτός ο κόσμος που είδες μπορεί αύριο να μεταστραφεί και να μην πιστεύεις στα
μάτια σου .Και αποδείχτηκε πώς είχε πράγματι δίκιο αφού πολύ σύντομα, με τη
συνεργασία των απαραίτητων σε τέτοιες
περιπτώσεις συνεργατών, δικαιώνονται ακόμα και οι εισβολείς. Τα πράγματα
εξελίχθηκαν κάπως έτσι.
Όταν η ρωσική παρουσία είχε
γίνει λίγο διακριτική αλλά κυρίως όταν η αντίσταση των Τσέχων πολιτών είχε αρχίσει να
εντείνεται, σε σημείο μάλιστα να υπάρξουν αντιδράσεις και μεταξύ των σοβιετικών
στρατιωτών ,μεταξύ των οποίων σημειώθηκαν και κάποιες αυτοκτονίες από κρίση
συνειδήσεων, ακολούθησε '' η νύχτα του
Αγίου Βαρθολομαίου. Μέσα σε ένα απόγευμα , εξαφανίστηκαν όλα τα στρατεύματα από
το έδαφος της χώρας. Και ενώ όλοι πίστευαν ότι επί τέλους κατάλαβαν το λάθος
τους, τη νύχτα που ακολούθησε ''κατέβασαν'' στο πολιτικό αεροδρόμιο της Πράγας
500 άρματα μάχης και συγχρόνως έγινε μια ομαδική εισβολή , από όλα τα σημεία
των συνόρων, νέων δυνάμεων και μάλιστα προερχόμενων από τις ασιατικές στέπες,
ώστε να μην μιλάνε ρωσικά και να αδυνατούν να συνεννοηθούν με τους σλαβόφωνους Τσεχοσλοβάκους. Η νύχτα αυτή,
μέσα σε ένα τρομερό καταιγισμό πυρών που
νόμιζες ότι δεν θα επιζήσει κανείς , αποτέλεσε το τελικό πλήγμα στην ασταθή,
όπως τελικά αποδείχτηκε, εθνική συνείδηση των Τσεχοσλοβάκων.
Έτσι λοιπόν,
δικαιώθηκε και ο τεχνικός του
βουλκανιζατέρ με τα λεγόμενα του ότι, η πρώτη και μοναδική Τσεχική Δημοκρατία,
που κράτησε πολύ λίγο , δεν πρόλαβε να εδραιώσει την εθνική συνείδηση.
Πριν καν
προλάβει να γίνει κτήμα του λαού, καταλύθηκε με εσωτερικό κυβερνητικό πραξικόπημα, όταν οι
αντίπαλοι σοσιαλιστές που κλήθηκαν να στηρίξουν την Κυβέρνηση, την ίδια νύχτα
της υπουργοποίησης τους, το 1948, ανακήρυξαν τη χώρα σε Λαϊκή Δημοκρατία.
Αφού έγιναν εκτεταμένες συλλήψεις
αντιφρονούντων ηγετών που αρνήθηκαν να δηλώσουν ότι'' τα στρατεύματα
του Συμφώνου Βαρσοβίας είχαν προσκληθεί
για να βοηθήσουν τη χώρα'' , κάποιοι φυλακίσθηκαν και κάποιοι άλλοι απεστάλησαν στη Μόσχα για ''διαπραγματεύσεις''
- όρα DUBCEK. Παράλληλα δε, με
συνοπτικές διαδικασίες , εγκατέστησαν νέες ηγεσίες παντού. Ένας από τους νέους
ηγέτες ο Σλοβάκος HUSAK , στην πρώτη του δημόσια ομιλία ,
ζητούσε , ειρωνικά, συγγνώμη για τα κακά
τσέχικα που μιλούσε , λέγοντας ότι
''αυτά μπόρεσα να μάθω στις φυλακές
της Πράγας, όπου βρέθηκα για αντισοβιετισμό ''. Η τηλεόραση είχε αρχίσει να λέει εντελώς διαφορετικά πράγματα ,
διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί. Ακόμα και εγώ που είχα ζήσει όλη αυτή την κατάσταση, και δεν είχα λόγους να
αμφισβητώ όσα έζησα, έγινα σκεπτικιστής. Άρχισα να προβληματίζομαι, μήπως
ονειρευόμουν και είχαν πράγματι εισχωρήσει στη χώρα Αμερικανοί, Γερμανοί και
Άγγλοι στρατιώτες με στόχο να βλάψουν το σοσιαλισμό και την κρατούσα κατάσταση. Κάπως έτσι
παρουσίαζε την κατάσταση η συστηματική πλέον προπαγάνδα, με την καθημερινή
πλύση εγκεφάλου μέσω τηλεόρασης.
Η αλήθεια βέβαια
είναι, ότι είχαν πράγματι εισβάλει στη
χώρα εκατομμύρια δυτικοί, αλλά φιλήσυχοι και ειρηνικοί τουρίστες που είχαν
κατακλύσει τη χρονιά αυτή την Τσεχοσλοβακία και γεύονταν τις καλλιτεχνικές
εκδηλώσεις, τα όμορφα τοπία και τα περίφημα κρύσταλλα Βοημίας, αφήνοντας τεράστια ποσά συναλλάγματος. Αυτό βέβαια δεν
άρεσε στα αφεντικά, που φοβήθηκαν ότι θα χάσουν την '' κότα που έκανε το χρυσό
αυγό''. Γιατί έτσι ήταν η χώρα αυτή την εποχή εκείνη.
Είδαμε σκηνές στην τοπική
τηλεόραση με τον DUBCEK να επιστρέφει '' χαρούμενος'', όπως περιέγραφαν, από
τις διαπραγματεύσεις στη Ρωσία, ενώ και οι τυφλοί μπορούσαν να διακρίνουν ότι
υποβασταζόταν τεχνηέντως, για να μη φαίνεται το '' ξυλοφόρτωμα '' που είχε δεχθεί.
Τότε λοιπόν,
ο Κομμουνιστής Ηγέτης της Γαλλίας επικουρούμενος από πολλές διασημότητες
της χώρας του, έκανε τη δήλωση ότι η ενέργεια αυτή των Χωρών του Συμφώνου
Βαρσοβίας ήταν λάθος. Πολλοί αριστεροί διανοούμενοι της εποχής αλλά και ηγεσίες Κομμουνιστικών
Κομμάτων , είχαν προβεί σε ανάλογες δηλώσεις. Τότε λοιπόν, πάρα πολλοί
προοδευτικοί άνθρωποι και κυρίως τα
παιδιά των πολλών χιλιάδων Ελλήνων προσφύγων
πού ζούσαν στην Τσεχοσλοβακία και είχαν πρωτοστατήσει στις εκδηλώσεις
κατά της ρωσικής εισβολής, περίμεναν μια ανάλογη Ελληνική κίνηση, από τους
συνήθως λαλίστατους συμπατριώτες μας, αλλά ατυχώς διαψεύσθηκαν.
Η ιστορία όμως, ο ψυχρός
αυτός τελικός κριτής ,θα αποκαταστήσει
την αλήθεια στις πραγματικές της διαστάσεις.
Είμαι επίσης σίγουρος, ότι η Διεύθυνση του ξενοδοχείου της Πράγας CENTRUM
, κατάλαβε πια το λάθος της, όταν
όλοι στη χώρα, με αρκετή
καθυστέρηση, απέκτησαν το δικαίωμα να σκέπτονται και να ενεργούν ελεύθερα.
Το πιο ακραίο περιστατικό
που συνέβη τότε και μάλιστα δημόσια, για παραδειγματισμό, ήταν η αφαίρεση από
τον ''καλπάζοντα Συνταγματάρχη'' ,Εμίλ Ζάτοπεκ, όχι μόνο των στρατιωτικών
βαθμών και τίτλων που του είχαν δοθεί για τα αθλητικά του επιτεύγματα, αλλά και
αυτών ακόμα των Ολυμπιακών Χρυσών Μεταλλίων ''τα οποία είχε κατακτήσει , κάτω
από τη θετική επίδραση της κομμουνιστικής ιδεολογίας'', κατά το σκεπτικό της
απόφασης. Και για να ολοκληρώσουν την εκδίκησή τους, τον έστειλαν να εργάζεται
σ' ένα βενζινάδικο μιας ορεινής Σλοβακικής περιοχής, ώστε - λόγω διαφορετικής
γλώσσας - να δυσκολέψουν ακόμα και την
επικοινωνία με τούς γύρω του.
Και εγώ, παιδί οικοδόμου
και ''μικροοικοδόμος'' και ο ίδιος, στα νεανικά μου χρόνια, με φυσική αριστερή
προδιάθεση, ζώντας όλη αυτή την κατάσταση, κατέβαλα μεγάλες προσπάθειες για να μην καταλήξω αντικομουνιστής. Δεν
μπορώ όμως πια να παίρνω στα σοβαρά τα όσα λέγονται εκ μέρους των, για
δημοκρατία, σοσιαλισμό – υπαρκτό και μη
-και άλλα σχετικά, αφού ένοιωσα στο ''πετσί'' μου για 12 σχεδόν χρόνια
συνολικά, τον αποκαλούμενο υπαρκτό σοσιαλισμό. Ας ρωτήσουν γι' αυτό και τις
χιλιάδες των ελληνοπαίδων που βρέθηκαν σ' αυτές τις χώρες και τον έζησαν για τα καλά.
Θέλω επίσης να δώσω και μια
αποκλειστικά προσωπική εξήγηση, για τα όσα συμβαίνουν τελευταία σ' αυτή τη χώρα, με τον έντονο φίλο -
Αμερικανισμό και φίλο - Νατοισμό της.
Δεν είναι τίποτα άλλο από το ''σύμπλεγμα'' του υπαρκτού σοσιαλισμού , που τους
δημιούργησε έναν ακατασίγαστο αρνητισμό, σε οτιδήποτε εμπεριέχει αυτή τη λέξη και τα παράγωγά της.
Είναι, με λίγα λόγια , η ''φυσική'' συνέπεια
του πρότερου , καθόλου έντιμου σοσιαλιστικού βίου τους.
Άσχετα με τα όσα έγιναν και
την προσωρινή επιδείνωση της κατάστασης, η ιστορία είχε πια σημαδέψει τη χώρα
αυτή θετικά και με αργά αλλά σταθερά βήματα την οδηγούσε σε νέους δρόμους
εξέλιξης και ελευθερίας. Με τον ένα ή τον άλλο
τρόπο, η κατάσταση μπήκε και πάλι σε ρυθμούς εξομάλυνσης και η ζωή ,
στην Πρωτεύουσα τουλάχιστον, βελτιωνόταν καθημερινά.
Θυμάμαι ακόμα, το χαρακτηριστικό
στέκι των πάσης φύσης αντιστασιακών, από την εποχή της Αυστροουγγαρίας του
Φραγκίσκου-Ιωσήφ, που έδωσε την αφορμή
στον Χάσεκ να γράψει τον καλό στρατιώτη Τσβάικ. Το ομώνυμο αυτό ταβερνάκι, με
την παλιά ρομβία και τις υπογραφές στους τοίχους, όσων αντιδρούσαν στον πόλεμο του Αυτοκράτορα, αποτελούσε
διεθνή ατραξιόν .
Όταν πέρασε από την Πράγα,
επιστρέφοντας από τη Μόσχα που είχε παραστεί στην ενθρόνιση του τότε Πατριάρχη
της Ρωσίας Αλεξίου, ο Μητροπολίτης Κίτρους
Βαρνάβας, εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδας, του πρότεινα να
δειπνήσουμε στο γραφικό αυτό ταβερνάκι. Του περιέγραψα επακριβώς τον χώρο, για
να μην τον φέρω σε δύσκολη θέση και εκείνος το αποδέχθηκε με πολλή χαρά. Όλοι
μαζί λοιπόν, το προσωπικό της Πρεσβείας με τα μέλη των οικογενειών μας, φθάσαμε
στο κατάστημα και αφού θαύμασε τα ιστορικά ντοκουμέντα μιας άλλης δύσκολης
εποχής για τη χώρα, πήραμε τις θέσεις μας στο τραπέζι, για να προβούμε στην
παραγγελία. Ο Μητροπολίτης μας θύμισε ότι ήταν ημέρα νηστείας και θα έτρωγε
ό,τι νηστίσιμο διέθετε το μαγαζί, ενώ
εμείς μπορούσαμε να φάμε κανονικά, για να τηρήσουμε και τα προσχήματα, σε μια χώρα μάλιστα που δεν ''πίστευε''. Οι
γυναίκες και τα παιδιά ακολούθησαν τον
Δεσπότη και το κατάστημα έδειξε κατανόηση στην εξυπηρέτησή μας.
Φεύγοντας, μετά το φαγητό,
βρήκαμε τα αυτοκίνητά μας σκεπασμένα με πολύ χιόνι και δυσκολευτήκαμε να τα
εκκινήσουμε. Τότε, με μεγάλη μας έκπληξη,
είδαμε ότι, σύσσωμο το προσωπικό της ταβέρνας και οι λοιποί πελάτες, έσπευσαν
σε βοήθειά μας, φωνάζοντας Μακάριος ...Μακάριος.
Ο Μητροπολίτης
Βαρνάβας, με την επιβλητική του
φυσιογνωμία, τους είχε θυμίσει τον
Εθνάρχη της Κύπρου, σε μια εποχή που το Κυπριακό βρισκόταν στο επίκεντρο της
διεθνούς επικαιρότητας.
Η νηστεία, που ανέφερα πιο
πάνω, μου θύμισε ένα ακόμη περιστατικό της ίδιας περιόδου, όταν συνόδευσα τον
Μητροπολίτη, στην προγραμματισμένη επίσκεψή του, στην Ορθόδοξη Επισκοπή της Πράγας. Μετά την επίσκεψη, είχαν
ετοιμάσει ένα λιτό γεύμα, όσο επέτρεπαν τα οικονομικά τους, χωρίς καμιά κρατική
ενίσχυση και με ελάχιστους εκκλησιαζόμενους πιστούς. Στο γεύμα αυτό όμως,
παρότι ήταν ημέρα νηστείας, δεν υπήρχε τίποτα νηστίσιμο και μεταφράζοντας στα Τσέχικα , την απορία του Μητροπολίτου,
εισέπραξα την αποστομωτική απάντηση ''είμαστε όλοι οδοιπόροι και αμαρτία δεν
έχουμε''. Πράγματι ο Μητροπολίτης ήταν
διερχόμενος και εκείνοι αέναοι οδοιπόροι μιας προσπάθειας να
επιβιώσουν, σε ένα χώρο, που δεν άφηνε
πολλά περιθώρια αποδοχής.
Η Ορθόδοξη Μητρόπολη, ήταν
η ιστορική εκκλησία, στα υπόγεια της
οποίας οι κατακτητές είχαν ''πνίξει'' κυριολεκτικά τους καταφυγόντες
εκεί κομάντος , που επιχείρησαν να σκοτώσουν τον Γερμανό Διοικητή. Σ' αυτή
λοιπόν την εκκλησία που καταλήγαμε οι
Έλληνες και ελάχιστοι άλλοι ξένοι ορθόδοξοι, τις μεγάλες γιορτές, πολύ συχνά
συνέβαιναν απαράδεκτα περιστατικά από , απροσδιόριστης προέλευσης πρόσωπα. Στη διάρκεια της τελετής ασχημονούσαν
ποικιλοτρόπως, όπως μια Μεγάλη
Παρασκευή, όταν ψάλλονταν οι ύμνοι, εισέβαλαν ομαδικά κάποια άτομα και
''εξυπηρέτησαν τις ανάγκες ούρησής τους'', ενώπιο μας. Οι αρμόδιοι της
Ορθόδοξης Επισκοπής, απέδιδαν τις πιο πάνω οχλήσεις, σε συστηματική προσπάθεια
των ''ΟΥΝΙΤΩΝ'' , οι οποίοι με κρατική στήριξη, προσπαθούσαν να προσεταιρισθούν
τους Ορθόδοξους πιστούς.
Οι Ορθόδοξοι της χώρας
υπολογίζονταν περί τις 200 χιλιάδες και έβαιναν συνεχώς μειούμενοι, λόγω των
μεγάλων προβλημάτων και των συνεχών
προκλήσεων από τους ''ΟΥΝΙΤΕΣ . Οι
τελευταίοι, σε μια χώρα Κομμουνιστική αλλά με βαθιές Καθολικές ρίζες, είχαν την
εύνοια του Βατικανού, το οποίο διατηρούσε - ως κρατική οντότητα - επίσημες
σχέσεις με την Τσεχοσλοβακία.
Επανερχόμαστε όμως και πάλι
στην καθημερινότητα και τις σημειούμενες εξελίξεις στη ζωή των ανθρώπων. Νέα
πολυκαταστήματα, ξένων συμφερόντων έκαναν την εμφάνιση τους και με ξένο
συνάλλαγμα μπορούσες να εφοδιασθείς προϊόντα που μέχρι πρότινος αποτελούσαν
αντικείμενο φαντασιώσεων των πολιτών. Το
δικαίωμα αυτό της αγοράς με συνάλλαγμα είχαν και οι ντόπιοι, χωρίς να τους
ζητείται να δικαιολογήσουν τις πηγές απόκτησής του. Με λίγα λόγια, το ρυάκι της
πρώτης διεκδίκησης δικαιωμάτων είχε γίνει ποτάμι, που συνεχώς δυνάμωνε και
κυρίως δεν γύριζε πίσω. Έτσι λοιπόν, οι
μετέπειτα εξελίξεις στο γενικότερο στρατόπεδο των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης,
βρήκε τη χώρα πανέτοιμη να κάνει το μεγάλο άλμα για να κατακτήσει τη ζωή που
δικαιούται. Η Τσεχοσλοβακία αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα χώρας που σε μικρό
χρονικό διάστημα άλλαξε εντελώς μορφή, χωρίς
τυμπανοκρουσίες και φανφάρες. Αυτό το πέτυχε γιατί όλα τα χρόνια, ακόμα και τα
δύσκολα που βρισκόταν κάτω από αυταρχικό καθεστώς, δεν εγκατέλειψε τις
παραδόσεις της, που ανέκαθεν
αποτελούσαν η παιδεία και ο πολιτισμός.
Στη διάρκεια
των δύσκολων καταστάσεων για την Τσεχοσλοβακία, συνέβησαν και γεγονότα
που αφορούσαν - έστω και έμμεσα - την Ελληνική Πρεσβεία ή μάλλον, ένα μέλος του προσωπικού της.
Ένα πρωινό, κατά την συνήθη
προσέλευσή μου στην Πρεσβεία, είδα τον πάντα ομιλητικό κλητήρα μας να
''κομπιάζει'', στην προσπάθεια του να
μου εξηγήσει την απουσία ενός υπαλλήλου. Αφού τον διαβεβαίωσα ότι δεν θα τον
αποκαλύψω, ο κυρ-Παναγιώτης, ένας συμπαθέστατος ηλικιωμένος, τέως
μπάρμαν στου ''ΖΟΝΑΡΣ'' που κατέληξε κλητήρας, μου είπε ότι του τηλεφώνησε ο εκτελών προσωρινά χρέη Διευθύνοντος της
Πρεσβείας , από τα Τσέχο-Αυστριακά σύνορα, με την παράκληση να ειδοποιήσει
κάποια πρόσωπα ότι τον σταμάτησαν εκεί για έλεγχο,'' χωρίς όμως να το μάθω εγώ
''.
Για να είμαι ειλικρινής,
δεν κατάλαβα τι ακριβώς συνέβη και με δεδομένο ότι ο φίλος μας, τέως μπάρμαν τα
''έτσουζε'' κατά καιρούς, προσπάθησα να έλθω σε επαφή με τους οικείους του
ελεγχόμενου υπαλλήλου ,οι οποίοι
ισχυρίσθηκαν ότι επίσης δεν γνώριζαν τίποτα. Όταν όμως επέστρεψε ο άμεσα
εμπλεκόμενος, προσπάθησε να μου εξηγήσει ότι του την είχαν ''στήσει'' και του
άνοιξαν το πορτ-μπαγκάζ του υπηρεσιακού αυτοκινήτου, στο οποίο του ''είχαν
κρύψει έναν άνθρωπο που ο ίδιος αγνοούσε '' και άλλα πολλά , αλλά όχι σαφή και
πειστικά. Γνωρίζαμε, άλλωστε και οι δυο, ότι δεν προβλεπόταν υπηρεσιακό ταξίδι
εκτός της χώρας αυτή την ημέρα.
Επειδή διέκρινα έναν
αδιόρατο τρόμο στο πρόσωπό του, πρότεινα να πάμε στο σπίτι μου για φαγητό και
να συζητήσουμε τι θα γίνει. Κατά την έξοδο μας από την Πρεσβεία, διαπιστώσαμε
την ύπαρξη εμφανούς αστυνομικής φρουράς, που μας ακολούθησε μέχρι το σπίτι . Τότε
κατάλαβα ότι κάτι σοβαρό συνέβαινε, χωρίς να μπορώ να εξακριβώσω λεπτομέρειες. Τον παρακάλεσα, για λόγους
προσωπικής του ασφάλειας να διανυκτερεύσει στο σπίτι μου. Την επομένη,
επιστρέφοντας στο Γραφείο, κλήθηκα στο Υπουργείο Εξωτερικών, ως ο αρχαιότερος
μετά από αυτόν, όπου μου δήλωσαν ότι
ήταν ανεπιθύμητος και έπρεπε να
εγκαταλείψει τη χώρα εντός 24 ωρών.
Ύστερα από σύμφωνη γνώμη
και του ΥΠΕΞ, οδηγήθηκε με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο και με συνοδεία υπαλλήλου
μας, μέχρι τα Αυστριακά σύνορα, για λόγους προσωπικής του ασφάλειας και
φροντίσαμε , με τη βοήθεια της μητέρας του, που φιλοξένησα στο σπίτι μου, για
τη συσκευασία και αποστολή της οικοσκευής του.
Τις επόμενες ημέρες και για
πολύ ακόμα καιρό, το θέμα απασχολούσε τον Τύπο της Τσεχοσλοβακίας , συνδέοντάς
το με την κλοπή μιας σπάνιας συλλογής γραμματοσήμων του Ερμή από το Μουσείο της
Πράγας, με συνεργάτες μια γυναίκα εβραϊκής καταγωγής και προσωπική του φίλη και
έναν ακόμα Έλληνα πρόσφυγα. Διευκρίνιζαν μάλιστα ότι , κατά τον συνοριακό έλεγχο
του απελαθέντος, βρήκαν κρυμμένο στο πορτ-μπαγκάζ τον εν λόγω Έλληνα και στο
σπίτι της τρίτης της ομάδας , τα γραμματόσημα. Τα λαϊκής ανάγνωσης περιοδικά όπως το KVETΥ[άνθη], είχε
δισέλιδο αφιέρωμα και μια τεράστια φωτογραφία
της Μερσεντές της Ελληνικής Πρεσβείας,
κοντά στα σύνορα με ονομαστική αναφορά στον Έλληνα Διπλωμάτη.
Ακολούθησε σχετική
Διοικητική έρευνα του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και ο υπάλληλος αυτός
τιμωρήθηκε με απόλυση. Λίγα χρόνια αργότερα, με την αποκατάσταση της
Δημοκρατίας στην Ελλάδα, αποκαταστάθηκε
και ο ίδιος επανήλθε στην
Υπηρεσία. Σε μια τυχαία μάλιστα συνάντησή μας, στο γραφείο ενός κοινού
φίλου, μετά την απομάκρυνσή μου, ρώτησε
το φίλο μας, ποιός ήταν αυτός ο κύριος που έφυγε; Κάτι μου θυμίζει.
Το τελευταίο που είπε ότι
κάτι του θύμιζα, ήταν ίσως το ευχαριστώ
για τις αμέτρητες προειδοποιήσεις μου για κάποια αμφιλεγόμενα πρόσωπα
που έκανε παρέα και τα οποία τον είχαν
οδηγήσει στην καταστροφή. Δεν κρύβω μάλιστα ότι είχαμε στενή
οικογενειακή φιλία με καθημερινές σχεδόν συναντήσεις και εκτός γραφείου. Εκτιμούσε τον χαρακτήρα μου και εγώ θαύμαζα τις
ικανότητές του, πού πίστευα ότι θα τον οδηγήσουν πολύ ψηλά. Αν είχε ακούσει τις
προτροπές μου και όχι μόνο τις δικές μου, θα απέφευγε τις περιπέτειες που
έμπλεξε και δεν θα μου έκρυβε την αλήθεια από τον φόβο της αυστηρής κριτικής
που του έκανα.
Δεν πειράζει όμως, η ζωή
μας κρίνει όλους και μας δικαιώνει η μας καταδικάζει, ανάλογα με τις πράξεις
μας. Έχω απόλυτα ήσυχη τη συνείδησή μου γιατί του συμπαραστάθηκα, με κάθε
τρόπο, ακόμα και στις ''επικίνδυνες ''
ώρες και δεν μετανιώνω γι αυτό.
Τελειώνοντας την καταγραφή των γεγονότων και καταστάσεων
που έζησα στην Τσεχοσλοβακία, νοιώθω την ανάγκη να κάνω μια μικρή περιγραφή των
χαρακτηριστικών στοιχείων της χώρας.
Μέσα στην Πράγα, δεσπόζει το Χρατσάνι το συγκρότημα που περιλαμβάνει τον
καθεδρικό ναό, το ανάκτορο του Προέδρου της Δημοκρατίας, τη ''zlata ulica'',
δηλαδή τη χρυσή οδό με τα γραφικά μικρά σπιτάκια που οι αλχημιστές προσπαθούσαν
να βρουν μεθόδους παραγωγής του χρυσού
και τόσα άλλα όμορφα και ανεπανάληπτα. Λίγο πιο κάτω, είναι η γέφυρα του
Καρόλου, η παλιά πόλη και το ‘’ρολόι'',
ένα καταπληκτικό δημιούργημα υψηλής τέχνης και ομορφιάς με πολλούς συμβολισμούς.
Στην ’’παλιά'' αυτή πλατεία με το ρολόι,
έζησα την ομορφότερη υποδοχή του νέου χρόνου
και μάλιστα πολλές φορές. Όποιος
το γνωρίσει μια φορά , θέλει να το ξαναζήσει. Τα κτίρια της πλατείας
ανταποκρίνονται σ' όλους τους γνωστούς ρυθμούς και η γενική αρχιτεκτονική σε μαγεύει.
Ο χαρακτηρισμός ''χρυσή'' πόλη, αντιπροσωπεύει απόλυτα και κυριολεκτικά την
πραγματικότητα. Όλες οι στέγες των παλιών κτιρίων είναι χρυσοποίκιλτες και καλοδιατηρημένες.
Είναι κι’ αυτό , ένα επί πλέον δείγμα του πολιτισμού της χώρας που σεβάστηκε ,
στο πέρασμα του χρόνου και εξακολουθεί να σέβεται την παράδοση και την ιστορία
της - έστω και πολιτιστική .Τι να πρωτοπεριγράψει κανείς από τις ατέλειωτες ομορφιές της Πράγας. Ό,τι
και να ειπωθεί , θα αδικήσει την πραγματικότητα. Η Πράγα δηλαδή δεν περιγράφεται
αλλά βιώνεται.
Το ίδιο ισχύει και για
το υπόλοιπο της χώρας. Οι αμέτρητοι πύργοι των μεγάλων ευρωπαίων αρχόντων που
είχαν στη χώρα αυτή την έδρα τους, το περίφημο Κάρλοβυ Βάρυ [ το θέρετρο του
Καρόλου ] με τα θαυμάσια ιαματικά νερά και λουτρά, το Πίλσεν με τη παγκόσμια γνωστή ομώνυμη μπίρα , την περιοχή της Βοημίας με τα
πασίγνωστα κρύσταλλα και αμέτρητες τόσες
άλλες ομορφιές. Εδώ, ακριβώς ,στη Βοημία, έφθασαν και οι πρώτοι εκχριστιανιστές των Σλάβων, Κύριλλος και
Μεθόδιος από τη Θεσσαλονίκη. Δεν θέλω να επεκταθώ σε άλλες σχετικές περιγραφές,
αφού είναι άπειρες οι περιοχές που χρήζουν ανάλογης ειδικής αναφοράς και ίσως μεροληπτήσω και άθελά μου αδικήσω
κάποιες σημαντικές από αυτές. Ένα είναι το κοινό γνώρισμα της χώρας, η ομορφιά
και στον τομέα αυτό, προηγούνται οι γυναίκες. Είναι αναμφίβολα, η χώρα με τον
υψηλότερο μέσον όρο ωραίων γυναικών.
Αυτές είναι οι αναμνήσεις μου από την Πράγα, ευχάριστες ή
δυσάρεστες και ευχαριστώ το Θεό που με αξίωσε να τις ζήσω. Αποτελούν μοναδικές
εμπειρίες και τόσο βαθειά χαραγμένες στη μνήμη μου, που ακόμα και τώρα που τις
καταγράφω , συγκινούμαι σύγκορμα και νομίζω ότι τις ξαναζώ. Ήρθαν αυτόματα στο
νου μου, όχι μόνο τα γεγονότα αλλά και τα ονόματα των πρωταγωνιστών και
ξαναγέμισα και πάλι με τα συναισθήματα
που είχα νοιώσε πριν 40 και πλέον χρόνια.
Χορτασμένος πια από
έντονα γεγονότα, άφησα την Πράγα
βιαστικά για να προλάβω τη γέννηση στην Ελλάδα του δεύτερου παιδιού μου, αφού
η γυναίκα μου βρισκόταν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Τόσο
η περιπέτεια της απόκτησης της κόρης μου στο Βελιγράδι όσο και κυρίως η
επιθυμία μου να έχω και ένα παιδί και μάλιστα αγόρι, γεννημένο στη χώρα μου, με
οδήγησαν στην απόφαση να ζητήσω από την Υπηρεσία την επιστροφή μου στην Αθήνα.