Ο ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ

Εμμένοντας στη μονομερή εκ μέρους μου αποχή από τα πολιτικά σχόλια και για την τρέχουσα εβδομάδα, θα συνεχίσω με θέματα που αφορούν  την Αταλάντη των νεανικών μου χρόνων. Σημερινό μου θέμα αποτελεί ο γειτονικός  καταρράκτης της γενέτειράς μου, που όμως δεν μπορεί πια να ξεπλύνει τα όσα θα ακολουθήσουν λίαν προσεχώς.

Ο καταρράκτης αυτός, σήμα  κατατεθέν κάποτε της πόλης, αποτελούσε και  το φυσικό όριο ανάμεσα στην παλιά   πόλη και τον νεόκτιστο οικισμό των Μακεδόνων, που αποτέλεσε τον Δήμο Πέλλης με Βασιλικό Διάταγμα του 1837 . Στη  νέα αυτή βορειοδυτική  πτέρυγα του καταρράκτη, παραχωρήθηκε από το 1839 και η αποκλειστική χρήση του νερού της βρύσης ‘’Παζάρι’’ και  με την αποπεράτωση  το 1862 του  Ιερού Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, αποτέλεσε και χωριστή ενορία. Στην αντίστοιχη  Νοτιοανατολική  πλευρά του καταρράκτη θεμελιώθηκε ο Ιερός Ναός των Αγίων Θεοδώρων, που αποτέλεσε τον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό , δεν ξέρω  αν αποτελεί και  σύμπτωση, ότι οι δύο Ναοί βρίσκονται στην ίδια περίπου ευθεία  και σχεδόν ισαπέχουν από τη νοητή γραμμή που τέμνει κάθετα το ‘’ρέμα’’.

Παλιότερα, το όριο αυτό ήταν και το κριτήριο επιλογής σχολείου, ενορίας ακόμα και νεκροταφείου, για να μην αναφερθώ σε ειδικότερα θέματα και αρκετές  παρεξηγήσεις κατά  την ύδρευση των περιοίκων από τις βρύσες της μιας ή της άλλης ζώνης. Με τον καιρό τα φαινόμενα αυτά αμβλύνθηκαν, μέχρις εξαφανίσεως, ιδιαίτερα μετά την υπογειοποίηση του καταρράκτη που εξαφάνισε και το φυσικό αυτό όριο της πόλης, αφού οι νεότεροι σχεδόν το αγνοούν. Υπάρχει άλλωστε ένα άλλο βασικό γνώρισμα της τέως Άνω Πέλλης, η ιδανική της ρυμοτομία με  τους φαρδείς δρόμους της.

Η ροή αυτή των υδάτων ξεκινούσε από την ‘’βουνοκορφή των Ρόδων’’, σχηματίζοντας πολύ ψηλά  ένα θεαματικό καταρράκτη – που έδωσε το όνομά του στη συνολική του διαδρομή , παρέκαμπτε τον ΄΄Παλαιόπυργο’’  και συνέχιζε πολύ κοντά  στο σημερινό Κέντρο Υγείας. Από το ύψος αυτό  ακολουθούσε μια συρματολίθηνη  κατασκευή ανάσχεσης των  νερών,  που δημιουργούσε ένα μικρότερο τεχνητό καταρράκτη. Η  ορμητική  πτώση των νερών, δημιουργούσε ένα έντονο βάθεμα του εδάφους  και μια  πλούσια φυσική βλάστηση . Εκατό μέτρα πιο κάτω- στο ύψος της συμβολής της οδού Βύρωνος – που οδηγεί στο ΚΥΑ-  με την Οσίου Σεραφείμ – που οδηγεί στο ‘’Νταβός’’ -  ένας μεγάλος βράχος προκαλούσε  στροβιλισμό στη ροή του νερού, το οποίο στη συνέχεια ακολουθούσε την οδό Βύρωνος και την Σερ. Κοκόλα, εκρέοντας στο ρέμα που περνάει στα όρια του Δημοτικού Σχολείου της πόλης.

Το συγκεκριμένο ρέμα – καταρράκτης, πέραν του θεάματος της πτώσης των νερών το χειμώνα και του φυσικού ορίου της παλιάς με την νεότερη πόλη, συνδέεται με σημαντικά γεγονότα της περιοχής. Το σημείο στροβιλισμού των νερών αποτελούσε τη φυσική νεροτριβή για να πλένουν οι νοικοκυρές, τις βελέντζες, μπατανίες, φλοκάτες και τα λοιπά χοντρά υφαντά κλινοσκεπάσματα, με τη βοήθεια του κόπανου που ανεβοκατέβαινε στα στιβαρά χέρια των γυναικών της εποχής.

Στο βαθύ μέρος που δημιουργούσε η τεχνητή πτώση των νερών, σχημάτιζε ένα ιδανικό απάνεμο για το ‘’αμόλημα των αερόστατων’’ που αποτελούσε το συνηθέστερο μέσο διασκέδασης και νεανικής άμιλλας, ανάμεσα στους μαχαλάδες, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Δίπλα ακριβώς στο συγκεκριμένο σημείο, η αναπτυγμένη βλάστηση, πολλές φορές αποτέλεσε κρύπτη πυρομαχικών των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Τα παιδιά της γειτονιάς που γνωρίζαμε το ‘’μυστικό’’, προσπαθούσαμε – όταν πια είχε τελειώσει ο πόλεμος- να ‘’ανοίξουμε’’ με τρόπο τις οβίδες, χρησιμοποιώντας την ΄΄μακαρονοειδή’’ πυρίτιδα για αυτοσχέδια πυροτεχνήματα και τους μεταλλικούς ορειχάλκινους  ‘’κάλυκες’’ για ανθοδοχεία και άλλες οικιακές χρήσεις. Η αλόγιστη παρατολμία και η απειρία μας, είχε βέβαια και τα θύματά της και σε ένα από αυτά υπήρξα αυτόπτης μάρτυς. Στο ίδιο σημείο είχε συλληφθεί ‘’επ’ αυτοφώρω’’ – κατά την εναπόθεση πυρομαχικών -και ένα από τα θύματα της ομαδικής εκτέλεσης 9 πατριωτών ,από τους Ιταλούς,  στις 23.5.1943.

Το ‘’ρέμα αυτό’’ από το σημείο στροβιλισμού και κάτω, χυνόταν ελεύθερα σε όλο το πλάτος της σημερινής οδού Βύρωνος, αφήνοντας ένα στενό πέρασμα – μονοπάτι, για να μπορούμε όσοι κατοικούσαμε  από εκεί και πάνω, ως ειδικοί ορειβάτες, να αναρριχηθούμε  στα σπίτια μας. Για όλη αυτή την χειμερινή ταλαιπωρία, μας  αποζημίωνε ο καθαρός αέρας  και η αμφιθεατρική θέα μέχρι την απέναντι Εύβοια, στη διάρκεια των άλλων εποχών.

Έχοντας ζήσει την εποχή εκείνη με το λαμπρό θέαμα των νερών , παρά τις όσες ταλαιπωρίες, βρίσκω ότι η λύση που δόθηκε οδηγεί σε ‘’παρά φύσιν τιθάσευση’’ της φυσικής ροής και ίσως κάποτε, οι μεταγενέστεροι, πληρώσουν τις συνέπειες. Μπορούσαμε να αποφύγουμε το πλημμύρισμα του κέντρου της πόλης με ηπιότερες  παρεμβάσεις , που θα προστάτευαν τόσο  τη φύση όσο και την αισθητική της πόλης. Εύχομαι να διαψευστώ, αλλά σε μια περίοδο που τα καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο έντονα , με την κακή χρήση του πλανήτη που μας φιλοξενεί, ίσως κάποιοι αθώοι πληρώσουν τη δική μας απερισκεψία.  Οι εύκολες λύσεις δεν είναι πάντα και οι πιο αποτελεσματικές και ειδικότερα όσον αφορά το περιβάλλον, διότι  η φύση – αμυνόμενη – εκδικείται.  Αντώνης Ταρνανάς