ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
[Αυτογραφική
Αφήγηση]
Η
πρώτη μου επαφή με την Ευρώπη έγινε τον
Ιούνιο του 1960 στην ενωμένη τότε
Γιουγκοσλαβία του Τίτο, όπου κλήθηκα
να υπηρετήσω στην Πρεσβεία μας στο
Βελιγράδι . Ευτυχώς το ταξίδι μου έγινε
με το τραίνο και είδα λίγα και φευγαλέα
στη διαδρομή. Θα προσπαθήσω να αποφύγω
πολλά από αυτά που έχω αναφέρει σε άλλα
κείμενα ή στο βιβλίο μου. Όταν αργότερα
ταξίδευσα οδικώς, κατάλαβα τι σημαίνει
υπαρκτός σοσιαλισμός που έλεγε ο Ανδρέας
Παπανδρέου.
Εκεί
έμαθα πολλά για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα,
που τα έβλεπες και με κλειστά μάτια, τα
περισσότερα όμως από τον αρμοδιότερο
, τον επί κεφαλής του στρατοπέδου του
Μπούλκες, ονόματι Παπαδάτο. Ο συγκεκριμένος
κύριος, παράλληλα υπήρξε Συνταγματάρχης
του Γιουγκοσλαβικού Στρατού και εκδότης
του περιοδικού ‘’Μεντζουνάροντνα
πολίτικα [διεθνείς σχέσεις] και επειδή
η Σλοβάκα σύζυγός του ήταν θρησκευόμενη,
συμμετείχε σε όλες τις εθνικοθρησκευτικές
εκδηλώσεις της Πρεσβείας μας. Σε κάποια
από αυτές μου πρότεινε να μου κάνει
μαθήματα οδήγησης, ύστερα από προτροπή
του Πρέσβη. Για πρώτη φορά, τον έφερε
στην Πρεσβεία ο προηγούμενος επί τιμή
Πρέσβης , ο γνωστός Στρατηγός Θρασύβουλος
Τσακαλώτος. Κεφαλλονίτης στην καταγωγή,
γόνος εύπορης οικογένειας εμπόρων στη
Ρωσία, με πολύ καλή παιδεία, μάλλον
αντιμετώπισε με θαυμασμό όσα είχαν
γίνει κατά των Τσάρων, στην οκτωβριανή
επανάσταση. Απέναντί μου υπήρξε άψογος
και το μόνο που με παρακάλεσε, στις
διαδρομές με το ‘’ Φίτσα’’ του [ μικρό
Φίατ γιουγκοσλαβικής κατασκευής] ήταν
να πω δυο καλά λόγια στον Πρέσβη, ώστε
να μη διωχθούν η μητέρα και η αδελφή του
που ζούσαν στην Αθήνα και δεν είχαν
καμιά σχέση με ‘’ τη δική του εγκληματική
δράση στην Πηγάδα του Μελιγαλά’’. Ο
ίδιος κρατούσε τότε και τα αρχεία του
ΚΚΕ και διευκόλυνα κάποιους φίλους
δημοσιογράφους [Γ. Δρόσος και Β. Βασιλείου],
να βρουν στοιχεία για τη σχετική
αρθρογραφία τους.
Το
μόνο που έσωζε την κατάσταση, για μας
τους Έλληνες, ήταν η λατρεία του σερβικού
λαού για τη χώρα μας. Θυμάμαι μια
χαρακτηριστική περίπτωση ενός Σμηνάρχου
του Στρατιωτικού γραφείου [ του Ακριβού
Τσολάκη, μετέπειτα εμπειρογνώμονα
αεροπορικών ατυχημάτων], όποιος , με το
αυτοκίνητό του που ήμουν επιβάτης,
έτρεχε με υπερβολική ταχύτητα. Μας
σταμάτησε η τοπική τροχαία και αφού
είδε την ταυτότητά του είπε. Κύριε
Σμήναρχε σήμερα ‘’πετούσατε πολύ
χαμηλά. Του επέστρεψαν την ταυτότητα
και μας χαιρέτησαν ευγενικά, χωρίς καμιά
συνέχεια. Θα αναφερθώ ενδεικτικά και
στα λόγια, του συγγενούς της Σερβικής
Βασιλικής οικογένειας Καρατζόρτζεβιτς,
που ζούσε στο Βελιγράδι. Μου είχε πει
ότι η οποιαδήποτε σχέση με Έλληνα ή
Ελληνίδα αποτελούσε τίτλο τιμής και
ήταν σημαντικό στοιχείο για την ανέλιξη
στην πολιτική ιεραρχία της Σερβίας.
Μου απαρίθμησε Πρωθυπουργούς της χώρας
με Ελληνίδα σύζυγο και πρόσθεσε ότι
ακόμα και ο τέως Βασιλιάς της Σερβίας
είναι παντρεμένος με Ελληνίδα.
Στη
χώρα αυτή ζήσαμε κακές και καλές
καταστάσεις, με κυριότερη τη γέννηση
της κόρης μου. Η ευτυχής συγκυρία της
γνωριμίας του Πρέσβη μου με τον Καθηγητή
μαιευτήρα και προσωπικό γιατρό της
συζύγου του Τίτο, έσωσε και τους δύο
[μάνα και κόρη], διότι η γυναικολόγος
της κλινικής, υψηλά στην κομματική
ιεραρχία, με είχε θέσει προ του διλήμματος
ποιο από τα δυο άτομα επιθυμώ να
διασωθεί!!!
Μεσολάβησε
μια απόσπασή μου στην Πρεσβεία μας
στη Βόννη, διότι το γνωστό γερμανικό
περιοδικό Der
Spiegel
είχε αναφερθεί σε μια ιδιαίτερη σχέση
της συζύγου βορειοελλαδίτη πολιτικού
με τον Γερμανό διοικητή της Θεσσαλονίκης
Μέρτεν. Λεγόταν τότε, ότι ο Πρέσβης ,
ονόματι Υψηλάντης, απόγονος της γνωστής
ηρωικής οικογένειας, δεν αντέδρασε
έγκαιρα και το θέμα πήρε μεγάλη έκταση.
Η Πρεσβεία χρειάστηκε κάποια ενίσχυση,
και ο κλήρος έπεσε σε μένα. Το θέμα
έκλεισε και σε τρεις μήνες επέστρεψα
στο Βελιγράδι. Το μόνο που άκουσα αργότερα
είναι ότι ο Υψηλάντης βρέθηκε υποψήφιος
με την Ε.Κ. του Γ. Παπανδρέου και εξελέγη
Βουλευτής χωρίς καν να εμφανιστεί στους
ψηφοφόρους. Θαύμα!!!
Τον
Ιούνιο [περίοδος μεταθέσεων λόγω
σχολείων] του 1966, πήρα μετάθεση για την
ενωμένη τότε Τσεχοσλοβακία. Στη χώρα
αυτή , ο πολιτισμός ήταν εμφανής αλλά η
μιζέρια ήταν διάχυτη παντού και όλα
τα ακίνητα κρατικοποιημένα. Παρά την
έγκαιρη , πριν από την άφιξή μου, αίτηση
κατοικίας, αναγκαστήκαμε με ένα τρίχρονο
παιδί να μένουμε για έξι μήνες σε ένα
μεγάλο σοβιετικού τύπου ξενοδοχείο και
αυτό μας προβλημάτιζε.
Χρησιμοποιώντας
την τακτική που περιγράφει στο βιβλίο
του ‘’για τρία ζευγάρια μεταξωτές
κάλτσες’’ ο Παντελεήμων Ρωμανώφ ,
επισκέφθηκα το αρμόδιο γραφείο [Sprava
slouzba]
του Υπουργείου εξωτερικών, που
κατ΄ευφημισμό αποκαλούσαν Γραφείο
εξυπηρέτησης διπλωματικού σώματος και
τους εξέθεσα το πρόβλημά μου. Για μια
ακόμα φορά στάθηκα τυχερός, γιατί την
εξεύρεση κατοικίας μου είχε αναλάβει
μια ευειδέστατη Τσεχίδα. Δικαιολογήθηκε
ότι δυσκολεύτηκε να βρει ένα διαμέρισμα
με τις προδιαγραφές του αιτήματος μου.
Της απάντησα ότι λόγω μικρού παιδιού
ήμουν διατεθειμένος να δεχθώ οποιοδήποτε
σπίτι.
Μου
πρότεινε λοιπόν ένα παλιό αρχοντικό
του γνωστού συγγραφέα της ‘’Δίκης’’
Φραντς Κάφκα , 340 τετραγωνικά μέτρα, με
δυο πελώρια σαλόνια με επένδυση καρυδιάς
, πανύψηλα τζάμια βιτρό και κοντά στο
κέντρο και στην Πρεσβεία. Μου έδωσε την
εντύπωση ότι είχε διαβάσει και η ίδια
το βιβλίο του Ρωμανώφ, αφού δέχτηκε
ευχαρίστως να της ανταποδώσω την ευγενική
της ανταπόκριση με ένα δωράκι από την
Βιέννη, που ταξίδευα πολύ συχνά για το
διπλωματικό ταχυδρομείο [ Στο διαβατήριό
μου υπάρχουν 105 σφραγίδες διάβασης των
συνόρων οδικώς]. Μου είπε τα ‘’μέτρα
της’’ για ένα μεταξωτό πουκαμισάκι
και το άρωμα της αρεσκείας της, Την
επομένη κιόλας παρέλαβα την οικοσκευή
μου που με περίμενε στο τελωνείο και
εγκατασταθήκαμε στο ‘’αρχοντικό’’
μας. Το μόνο του μειονέκτημα ήταν ότι
έπρεπε να προκαταβάλω το ενοίκιο για
ένα χρόνο. Το διαμέρισμα αυτό δεν το
παρέλαβε κανένας μελλοντικός συνάδελφος,
διότι ζητούσαν το ενοίκιο σε δολάρια.
Την
Άνοιξη του 1968 κατάλαβα ότι είχα καταστεί
ο εύκολος στόχος για κάθε πρόβλημα στη
Γερμανία, αφού με ξανάστειλαν στη Βόννη,
με σκοπό να αντικαταστήσω συνάδελφο,
που είχε κατηγορηθεί ως χουντικός, εν
μέσω χούντας. Βέβαιος ων ότι θα επιστρέψω
σύντομα – πράγμα που επιθυμούσα- κράτησα
το σπίτι, αφού είχα προπληρώσει το
ενοίκιο για ένα χρόνο, συσκεύασα και
απέστειλα την οικοσκευή στο νέο μου
πόστο. Εν τω μεταξύ μια δυο μέρες πριν
είχε έλθει στην Πράγα ένας εμπορικός
ακόλουθος και αντιμετώπιζε πρόβλημα
στέγης. Σκέφθηκα ανθρωπιστικά και του
πρότεινα τη δωρεάν παραμονή του στο
σπίτι μου, μέχρι να επιστρέψω. Του
παρέδωσα τα κλειδιά – νομίζω μάλιστα
ότι ξέχασε να μου πει ευχαριστώ- και
οδικώς την επομένη έφθασα στη γνωστή
μου Βόννη.
Εκεί
να δεις ευτράπελα αλλά και επικίνδυνα
παιχνίδια σε όποιον δεν ήταν αρεστός
στον Στρατιωτικό Ακόλουθο – συμμαθητή
στη Σχολή των Ευελπίδων και φίλο του
Παπαδόπουλο. Πολλοί ατυχείς απεστάλησαν
στο ΕΑΤ-ΕΣΑ για να ελέγξει τη φιλοπατρία
τους ο γνωστός Θεοφιλογιαννάκος και
όσοι επέστρεφαν ήταν μελανιασμένοι από
το ξύλο. Ακόμα και ένας Αρχιμανδρίτης
στην Ελληνική Εκκλησία, ονόματι
Κοντομέρκος, που ‘’βρήκαν’’ στην
Άγια τράπεζα προπαγανδιστικά φυλλάδια
κατά της χούντας και ακολούθησε τη
γνωστή οδό προς το ΕΑΤ-ΕΣΑ. Γύρισε σε
οικτρή κατάσταση και έντρομος με όσα
είχε υποστεί.
Ο
μόνος που έδειχνε περιχαρής και
περιφερόταν στα Προξενεία μας
προπαγανδίζοντας την ‘’Εθνική
Κυβέρνηση’’, ήταν ο πασίγνωστος
κονφερανσιέ και ηθοποιός Γιώργος
Οικονομίδης, τέως κομμουνιστής, που
απολάμβανε με τους μπράβους του το
‘’εθνικό‘’ του έργο.
Παρέλειψα
να αναφέρω την άψογη και φιλόξενη
συμπεριφορά του συναδέλφου που είχα
κληθεί να αντικαταστήσω. Βέβαιος και
εκείνος , ότι δεν πρόκειται να φύγει από
τη θέση του, μου δάνεισε διάφορα οικιακά
σκεύη – μέχρι και τηλεόραση- για να
διαμείνω σε επιπλωμένο σπίτι για να
αποφύγω το άνοιγμα της οικοσκευής μου
, για το μικρό διάστημα που θα έμενα στη
Βόννη. Βέβαια για τη φύλαξη της οικοσκευής
μου στο Τελωνείο πλήρωμα υψηλό τίμημα
, με προσαύξηση για κάθε επόμενο μήνα.
Μου δημιουργήθηκε όμως μια απορία που
ακόμα δεν μπόρεσα να απαντήσω και ο
ίδιος δυστυχώς δεν είναι πια εν ζωή,
για να με βοηθήσει.
Ένα
Σάββατο απόγευμα μου πρότεινε να πάμε
οικογενειακώς στο Μπάντ Γκότεσμπερργκ
[ περί τα 70 χιλιόμετρα μακριά] σε ένα
κέντρο που διέθετε Μίνι Γκόλφ, που ήξετε
ότι μου αρέσει. Φθάσαμε καλά, σε ένα
θαυμάσιο τοπίο και μείναμε μέσα στο
κέντρο γιατί ξέσπασε ξαφνικά μια πολύ
έντονη καταιγίδα, που δεν κράτησε πολύ.
Μόλις σταμάτησε μου πρότεινε να πάμε
στο γήπεδο του μίνι γκολφ, πίσω από το
κέντρου και ‘’ω του θαύματος’’, είδα
μια παρέα 5-6 ανδρών να μας καλωσορίζει
ελληνικά. Μου συστήθηκαν ευγενικά ότι
ήταν ο Στρατιωτικός Ακόλουθος Περεσιάδης
με στελέχη του γραφείου του και μπήκε
αμέσως στο θέμα. ‘’Θέλουμε από αύριο
να μας ενημερώνεις για τα τηλεγραφήματα
της Πρεσβείας και να μην ασχολείσαι με
τα δικά μας, που θα αναλάβει ο συνάδελφος
σου’’.Αντέδρασα
αμέσως αλλά με ευγένεια και ίσως λίγο
φόβο γιατί ήμουν και μόνος και απάντησα
στον Στρατιωτικό ακόλουθο, αφού οι άλλοι
δεν είπαν λέξη, ‘’ δεν μου πέφτει λόγος
για τον χειρισμό των δικών σας, άλλα
για το θέμα των λοιπών, θα ενημερώσω
πρωί-πρωί τη Δευτέρα τον Πρέσβη μου,
ώστε να ρυθμισθεί το θέμα’’. Μου εξήγησαν
να μην πω τίποτα από όλα αυτά που
συζητήσαμε Η αντίδρασή τους μου φάνηκε
λίγο βίαια και απάντησα ότι ‘’ είμαι
μέλος της Πρεσβείας και οφείλω να
ενημερώσω τον Πρέσβη που προΐσταται
όλων των υπηρεσιών στη Γερμανία, πράγμα
το οποίο έκανα, ομολογώ χωρίς καμιά
συνέπεια ή συνέχεια. Ένα ακόμα θαύμα, ή
είχαν περιποιηθεί αρκετούς εκείνη την
ημέρα και εγώ τους περίσσευα;;;
Αρχές
Αυγούστου, ήρθε ένα τηλεγράφημα για τον
Πρέσβη Αλέξη Κύρου, της γνωστής οικογένειας
εκδοτών της Εστίας και γνωστό Καθηγητή
σε Γερμανικά Πανεπιστήμια, που είχε
συμπληρώσει πέραν των 40 ετών υπηρεσίας.
Τον παρακαλούσε ο Υπουργός Εξωτερικών
Πιπινέλης, να ανανεώσει τη σύμβασή του
για 6 επί πλέον μήνες, προφανώς γιατί
έχαιρε εκτίμησης στη γερμανική κυβέρνηση
και τους ήταν ‘’χρήσιμος’’.
Πήγα
το τηλεγράφημα προσωπικά στον Πρέσβη
και άρχισε να το διαβάζει. Όταν τελείωσε
σιγοψιθύρισε, ότι βαρέθηκε πια και
είναι καιρός να ξεκουραστεί. Εκμεταλλευόμενος
την απάντηση του είπα επί λέξει: ‘’
Όσον καιρό είστε εδώ επιμένετε ότι θα
φύγει ο άλλος και θα μείνω εγώ – που δεν
το επιθυμώ . Τι νομίζεται ότι θα γίνει
αν φύγετε, θα μείνω εγώ ή ο άλλος;;; Πήρε
αμέσως ένα χαρτί και έγραψε την απάντησή
του στον Υπουργό: ‘’ Διαπιστώσας ότι
θέμα [έγραφε το όνομα του άλλου] κατέστη
εθνικό, παρακάλεσα τον κ. Ταρνανά να
επιστρέψει στην Πράγα, υποβάλλω δε άμα
την παραίτησή μου.’’. Αυτό ήταν, γιατί
η συνέχεια επιφύλασσε και για τους δυο
μας δυσάρεστες μέχρι οδυνηρές εκπλήξεις.
Θα
τηρήσω την ιεραρχία και θα αρχίσω από
τον Πρέσβη. Επιστρέφοντας οδικώς στην
Ελλάδα, όχι μακριά από τη Βόννη υπέστη
καρδιακή συγκοπή και εκεί σταμάτησε η
ζωή του, νοιώθοντας κάποιες ενοχές για
το δίλημμά του, αν και είχε ήδη αποφασίσει
να μη συνεχίσει.
Εγώ
επέστρεψα χαρούμενος στην Πράγα και
έτυχα θερμής υποδοχή από τους ελάχιστους
συναδέλφους, πλην του Εμπορικού Ακολούθου
, ο οποίος ορθά – κοφτά μου είπε, ότι δεν
περίμενε την εξέλιξη της επιστροφής
μου και άνοιξε την οικοσκευή του και
ήλθε και η οικογένειά του. Η πρώτη μου
αντίδραση ήταν να βρούμε ένα ξενοδοχείο
- γιατί όλα ήταν γεμάτα με τουρίστες
λόγω της Άνοιξης της Πράγας. Βρήκα ένα
δωμάτιο στο μικρό ξενοδοχείο CENTRUM,
απέναντι από τα γραφεία της εφημερίδας
–οργάνου του κόμματος – RUDE
PRAVO,
στα οποία λίγες μέρες αργότερα
εγκαταστάθηκε η στρατιωτική ηγεσία της
Σοβιετικής εισβολής στη χώρα,
Την
ημέρα της εισβολής μεταφερθήκαμε όλοι
στη κατοικία του Πρέσβη που συστεγαζόταν
με τα γραφεία, το βράδυ όμως επιστρέψαμε
όλοι στους χώρους διαμονής μας, Εγώ
έκανα μια ακόμα προσπάθεια με τον
‘’καταληψία’’ του σπιτιού μου για
κάποιο συμβιβασμό, εκείνος όμως ήταν
ανένδοτος και βεβαίως δεν μιλούσε
καθόλου για το προπληρωμένο ενοίκιο.
Την υπόθεση ανέλαβε να ξεκαθαρίσει ο
Πρέσβης, ο οποίος ‘’εμπιστευτικά’’
του είπε ότι έχει πληροφορίες ότι
ετοιμάζεται στρατιωτική αντίδραση των
Τσέχων και αναμένεται ‘’μακελειό’’.
Εκείνος,
που ήταν κα δειλός , μου έδωσε τα κλειδιά
του σπιτιού μου, με παρακάλεσε να φροντίσω
να στείλω την οικοσκευή του εκεί που θα
μου υποδείξει προσεχώς και μαζί με τη
σύζυγο και τον γιό του, πήρε το πρώτο
λεωφορείο του Ερυθρού Σταυρού και
‘’έγινε καπνός’’, χωρίς να ενημερώσει
την υπηρεσία του, Για κακή του τύχη, το
επόμενο πόστο του ήταν η ωραία Βηρυτός,
αλλά σύντομα ακολούθησε ο πόλεμος των
έξι ημερών. Με ικανοποίηση πληροφορήθηκα
ότι αυτός και η οικογένειά του επέστρεψαν
στην Ελλάδα σώοι.
Την
επομένη, γυρίζοντας στη μεσημεριανή
διακοπή στο ξενοδοχείο, βρήκα μάνα και
κόρα με τις αποσκευές , έξω από το
ξενοδοχείο να κλαίνε, διότι τους είχε
διώξει η διεύθυνση. Μίλησα με τον
διευθυντή και εκείνος μου απάντησε ότι
στις προκηρύξεις που κυκλοφόρησαν, το
ΚΚΕ κα το ΑΚΕΛ, ήταν τα μοναδικά Κόμματα
που έσπευσαν να αναγνωρίσουν τη σοβιετική
εισβολή. Του εξήγησα ότι στις ελεύθερες
χώρες, σαν τη δική μας, δεν ασκούν εξουσία
οι κομμουνιστές και έτσι μας ξαναδέχτηκε.
Σε δυο τρεις ημέρες άλλωστε έφθασε από
τη Γερμανία και η οικοσκευή μας και
εγκατασταθήκαμε και πάλι στο ‘’αρχοντικό’’
μας. Αυτά αποτελούν μια μικρή περίληψη
των γεγονότων εκείνων των ημερών, θα
αρκεστώ όμως σε αυτά, με τη δήλωση ότι,
εξακολουθώ να θεωρώ την Τσεχοσλοβακία
σαν δεύτερη χώρα μου και παραμένω
θαυμαστής της ομορφιάς της. Αντώνης