ΣΧΗΜΑ ΛΟΓΟΥ ''ΕΝ ΔΙΑ ΔΙΟΙΝ''

 

            ΣΧΗΜΑ ΛΟΓΟΥ ‘’ΕΝ ΔΙΑ ΔΥΟΙΝ’’

                       

 

Λυπάμαι γιατί πολλές φορές σας καθιστώ  άθελα σας, κοινωνούς προσωπικών μου επιλογών και ενδιαφερόντων και ίσως σας ταλαιπωρώ. Δεν έχω κακή πρόθεση ούτε κάνω   επίδειξη γνώσεων, θέλω μόνο  να μεταφέρω σε όσους το αποδέχονται , την αγάπη  για τη γλώσσα μας, που, επαναλαμβάνω, αποτελεί  το βασικότερο, αν όχι το μοναδικό στοιχείο απόδειξης της φυσικής μας ύπαρξης .  Το διεθνές δίκαιο, οι αποφάσεις του ΟΗΕ και όποιες διεθνείς συμβάσεις ή συμφωνίες ,περιγράφουν μόνο τα γεωγραφικά δεδομένα της χώρας μας.

Η  γλώσσα   όμως  και τα έργα σοφών Ελλήνων που έχουν γραφεί σ’ αυτήν,   αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά και   αποδεικνύουν  ποιοι είναι αυτοί που την κατοικούν, εδώ και  χιλιάδες χρόνια, χτίζοντας Παρθενώνες. Μιλάμε  πάντα εμπειρικά , χωρίς   επιστημονική τεκμηρίωση, στηριζόμενοι όμως, σε – όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό - αντικειμενικές  συνθήκες ,  το  πάθος  για τη γλώσσα  και για την κοινωνία μας.

Όλα αυτά δεν γίνονται μόνο για τους αναγνώστες των κειμένων μου , αλλά και για μένα, αφού όσα γράφω, απαιτούν πολύωρη προσωπική έρευνα και μελέτη . Αυτή τη θεωρώ απαραίτητη και  για την επαλήθευση, της γνώσης και των γνώσεων που πήρα- σε χαλεπούς καιρούς - σε ένα επαρχιακό δημόσιο σχολείο. Συμπληρωματικά όμως πάντα επιστρατεύω  και τα πολυετή βιώματα μου στις τέως χώρες του επίσης τέως υπαρκτού  σοσιαλισμού, που έλεγε ο Αντρέας Παπανδρέου και για τη χώρα του φίλου του  Γιαρουζέλσκι.

Η λόγια  φράση εν δια δυοίν λέγεται και πλεονασμός, αφού στην πράξη λέμε το ίδιο πράγμα δυο φορές,  έχει όμως τη σημασία του, γιατί  επισημαίνει την ουσία, τη συγγένεια και την υπερβολή του θέματος και προσδιορίζει σαφέστερα  το νόημα της έκφρασης. Θα αναφερθώ σε κάποια θετικά ή και αρνητικά παραδείγματα, γιατί και  ο πλεονασμός έχει τα όριά του.

Λέμε αυτό είναι καλό και όχι κακό. Το  πρώτο μέρος  της φράσης εμπεριέχει και την έννοια του δεύτερου  ,  αλλά η επανάληψη, που, κατά τον Πλάτωνα είναι μήτηρ πάσης μάθησης, το υπερτονίζει  και  το καθιστά σαφέστερο και επιτατικό,.

Παρακολουθούσα στην τηλεόραση έναν αγώνα βόλεϊ  ΠΑΟ- ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΎ και ο σπίκερ έλεγε, κάθε φορά που σημειωνόταν  πόντος, π.χ. ότι ο ΠΑΟ κερδίζει με δυο πόντους και ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ  χάνει με δύο πόντους και αυτό το επαναλάμβανε σε κάθε αλλαγή του σκορ. Αυτό δεν αποτελεί πλέον σχήμα λόγου,  αλλά κακό πλεονασμό, αφού είναι αρκετή και απόλυτη η μια από τις δυο αναφορές. Όταν ο ένας κερδίζει με συγκεκριμένο σκορ, ο άλλος δεν μπορεί παρά να χάνει με το ίδιο . Δεν παύει όμως να αποτελεί σχήμα λόγου αλλά περιττό, αφού η επανάληψη, απλά κουράζει, χωρίς να  προσφέρει οτιδήποτε στην περιγραφή. Το ίδιο δυστυχώς φαινόμενο συναντάμε στις μέρες μας και στη ζωή μας και μάλιστα σε υπερβολή , όταν   κάθε μέρα, επαναλαμβάνονται  τα ίδια και τα ίδια και δυστυχώς  ανακριβή και ίσως υποβολιμαία  Αυτό λοιπόν δεν μπορεί να σχετισθεί με οποιοδήποτε σχήμα λόγου και αποτελεί διαστροφή και προσπάθεια παραπλάνησης.

 Ανάλογο σχήμα λόγου θα μπορούσε να αποτελεί και η λόγια φράση ‘’καλός καγαθός’’, αφού οι λέξεις που την συνθέτουν είναι συνώνυμες. Επειδή όμως στις δυο αυτές λέξεις  έχουν αποδοθεί και  κάποιες ερμηνευτικές ιδιαιτερότητες , η ένταξή της φράσης στο ίδιο σχήμα λόγου,  θα μπορούσε να δημιουργήσει παρερμηνεία  στην εφαρμογή του.

Σκέπτομαι ότι ίσως οι  αναγνώστες  θα αναρωτηθούν,  τι μας λέει πάλι αυτός , τώρα που όλος ο κόσμος   καίγεται    και στην έρμη χώρα μας επικρατούν απόψεις ακραίες, στα όρια του φασισμού;;; Είναι γνωστό ότι, σε εποχές παρακμής  που διανύουμε, τα σχήματα λόγου χρησιμοποιούνται διαστρεβλωμένα και παραπειστικά.  Το τελευταίο με οδηγεί σε ένα προφητικό ποίημα του Έλιοτ, με τίτλο ‘’έρημη χώρα’’ .

Ο ποιητής, , σε ποίημά του [1922], που κυκλοφόρησε στη χώρα μας και με τον τίτλο ’’ΕΡΗΜΟΤΟΠΟΣ’’,  περιγράφει αλληγορικά μια   παρακμάζουσα  κοινωνία και εκφράζει τους φόβους  και την αγωνία  του για την κοινωνική, ψυχολογική και συναισθηματική διάλυση του πολιτισμού και της κοινωνίας Δηλαδή εκεί ακριβώς που   όλοι μας γινόμαστε ,μάρτυρες μιας παρακμής και  κατάρρευσης και δεν κάνουμε τίποτα, ίσως γιατί δεν μπορούμε, δεν θέλουμε ή δεν μας το επιτρέπουν ο δογματισμός και κάποιες ιδεοληψίες μας. Κάποιους ίσως και να  τους βολεύει αυτή η ανωμαλία, για να επωφεληθούν σαν τον λύκο που  ‘’στην αναμπουμπούλα χαίρεται ‘’.

Εμείς οι παλαιότεροι,  δεν θα ξεχάσουμε ποτέ το ‘’αγάντα Ρόμελ’’ των μαυραγοριτών και όχι μόνο, για να συνεχίσουν την εκμετάλλευση αδύναμων ανθρώπων. Υπάρχει όμως  και η άλλη πλευρά που αφορά όσους παρουσιάστηκαν  σαν εθνοσωτήρες ή το ακόμα χειρότερο κάποιοι τρίτοι που  , σαν τον λύκο της παροιμίας, θέλησαν   να καταλύσουν κάθε θεσμό στη χώρα μας και να επιβάλουν επιταγές της ‘’μανούλας’’ Ρωσίας  και  του  ‘’πατερούλη Στάλιν.

Παρόλα αυτά οι  τελευταίοι και οι όποιες   παραφυάδες τους,  διακηρύσσουν ανοιχτά και σήμερα –παρά την κατρακύλα του συστήματος μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και επιχείρησαν ,την παντί τρόπω, επαναφορά της ιδεοληψίας τους. Είναι σαν τα νέα φασιστικά ‘’φρούτα’’ της Ευρώπης, που απειλούν και αυτοί, με τον δικό τους τρόπο, να επαναφέρουν τον φασισμό, που αιματοκύλησε τον Κόσμο.

Με δεδομένο ότι το σημερινό θέμα μας ξεκίνησε με την επιστροφή στη γλώσσα μας, μπορούμε να εντάξουμε και  τις δυο  τελευταίες  τάσεις στο  σύστημα  ‘’ εν  δια διοίν’’, αφού ανάμεσα στα δυο είδη φασισμού,  μόνο  χρωματικές διαφορές υπάρχουν μεταξύ τους. Αντώνης

 

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ

 

     ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ  

 

 

Καθιερώνω από σήμερα σε όλα τα κείμενά μου, τα στοιχεία γραμματοσειράς   που μου υπέδειξε ο φίλος μου Δημήτρης, λίγο πριν φύγει οριστικά,  και σήμερα αποχαιρετάμε . Όμως για  λόγους υγείας και ηλικίας μου, δεν μπορώ να παραβρεθώ, στο ύστατο χαίρε. Η ζωή όμως συνεχίζεται και αυτό θα κάνω και εγώ , γιατί, για τους λόγους που προανέφερα, μόνο αυτό μου είναι μπορετό , για να σπάσω την πλήξη  και τη θλίψη μου, αντιμετωπίζοντας τη δεύτερη και  με τα αισθήματά μου.

 Ξεκαθαρίζω ότι δεν είμαι Νομικός, αλλά αυτό δεν με εμποδίζει να έχω εμπειρική  γνώση και άποψη αλλά και απορίες για θέματα του Αστικού Κώδικα και συγκεκριμένα του άρθρου 1463 [αυτό το έχω αντιγράψει, δηλαδή  σαν μια μορφή  ερανισμού], που αναφέρεται στην ανθρώπινη  συγγένεια. Γνωρίζω ότι αυτή  διακρίνεται στην εξ αίματος και την εξ αγχιστείας, με την  πρώτη να απαιτεί ενίοτε επιστημονική , τεκμηρίωση, αλλά είναι συγκεκριμένη.  Η δεύτερη όμως παρουσιάζει ή προσφέρει στην εποχή μας  ασάφειες, οι οποίες θα μας απασχολήσουν στη συνέχεια.

Αλήθεια τι γίνεται με το φυσικό φαινόμενο της   ‘’επιλεκτικής συγγένειας’’ το οποίο στην επιστήμη της Χημείας είναι φυσικοχημική έλξη ορισμένων χημικών ουσιών προς άλλες;;; Έτσι δημιουργούνται οι αντιδράσεις, και  προκύπτουν νέες ενώσεις. Ο Γκαίτε υποστήριζε  πως ό,τι συμβαίνει στην φύση συμβαίνει και στις ανθρώπινες κοινωνίες!!!  Συνεχίζει να ισχύει άραγε και στην εποχή μας, [τουλάχιστον όσον αφορά το ανθρώπινο  ‘’ είδος’’] , αφού πολλές κοινωνίες έχουν ‘’μεταλλαχθεί’’  και κατέστησαν  μάζες;;;

Συνεχίζω με τη διαπίστωση που αφορά την ανθρώπινη  συγγένεια αγχιστείας, στην οποία θα προσπαθήσω να κάνω  κάποιες συγκρίσεις  και παραλληλισμούς , διατυπώνοντας [ως αφελής γέρων] προσωπικά ερωτηματικά. ‘’Αγχιστεία : Οι συγγενείς εξ αίματος του ενός από τους συζύγους είναι συγγενείς εξ αγχιστείας του άλλου στην ίδια γραμμή και τον ίδιο βαθμό. Η συγγένεια εξ αγχιστείας εξακολουθεί να υπάρχει και μετά τη λύση ή την ακύρωση του γάμου, από τον οποίο δημιουργήθηκε. Άρθρο 1463’’. Στην πράξη όμως η τελευταία  έχει ήδη αμβλυνθεί, ακόμα και στη  διάρκεια του γάμου, σκεφθείτε τι γίνεται αργότερα., με μόνη εξαίρεση αν  εκκρεμούν κληρονομιοκά!!!

Το άρθρο θέτει σαν  βασική προϋπόθεση τον γάμο και ερωτώ. Τι ισχύει στην εποχή μας, που  πολλά ζευγάρια απλά συγκατοικούν ή συζούν και μάλιστα τεκνοποιούν;;; Ισχύει και για αυτούς η αγχιστεία;;; Ξέρω ότι πολύ συχνά , ακόμα και όσοι τελικά  παντρεύονται, κάνουν συγχρόνως το γάμο και την βάπτιση του ή των παιδιών τους. Για τους τελευταίους , πότε αρχίζει για τα παιδιά τους η  αγχιστεία;;;Δεν περιμένω απάντηση, αφού  ξέρω ότι στην εποχή μας, τείνει να ‘’εξαλειφθεί’’ ακόμα και η συγγένεια εξ αίματος, η ύπαρξη της  οποίας,  ενίοτε επαληθεύεται μόνο εργαστηριακά.

Θα αναφερθώ και σε μια νόμιμη μεν αλλά ειδική και συχνά αμφιλεγόμενη παραλλαγή συμβίωσης της εποχής μας, όταν παντρεύονται, συζούν, υιοθετούν παιδιά ή τα αποκτούν με ‘’παρένθετη μητέρα’’,  άτομα πέραν των δύο γνωστών  ‘’φύλων’’ Ισχύει τόσο για τους ίδιους όσο και για τα παιδιά ‘’τους’’  η συγγένεια της αγχιστείας;;;

Θα μου πείτε τι λέω, γέρος  άνθρωπος, αλλά θα συνεχίσω και με παραλληλισμούς. Πρόκειται για τα αποκαλούμενα συγγενή επαγγέλματα, ανάλογα με τις σπουδές, το αντικείμενο εργασίας , ή της εξυπηρέτησης του ίδιου στόχου. Αυτή η συγγένεια σαφώς δεν μπορεί να ενταχθεί σε καμιά από τις προηγούμενες. αλλά υπάρχει. Πως αντιμετωπίζεται, πέραν της ενδεχόμενης ισότιμης αμοιβής;;;

Υπάρχουν και άλλες πολλές αντιστοιχήσεις και τώρα με την τεχνητή νοημοσύνη θα υπάρξουν περισσότερες και ίσως και πιο κρίσιμες. Έχει ή μπορεί κανείς να  σκεφθεί τις ενδεχόμενες συνέπειες στο μέλλον;;; Κλείνω το θέμα  λέγοντας,      ΑΛΙΜΟΝΟ αν το αναθέσουμε και αυτό  στην τελευταία ανακάλυψή μας, που άρχισε ήδη να αυτονομείται!!! Αντώνης

 

 

ΤΕΛΟΣ ΤΟ ΔΙΑΛΕΙΜΑ, ΤΑ ΚΕΦΆΛΙΑ ΜΕΣΑ

 

ΤΕΛΟΣ ΤΟ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ,  ΜΕΣΑ ΤΑ ΚΕΦΑΛΙΑ

 

 

Ο σημερινός μου τίτλος αποτελεί μέρος  παλιού και τετριμμένου ανέκδοτου, που όμως αναδεικνύει τις συνέπειες των λανθασμένων επιλογών μας, αφού τίποτα δεν μας χαρίζεται, ούτε καν η δυνατότητα  να διαπραγματευθούμε το κόστος των λαθών μας. Στο ανέκδοτο θα αναφερθώ ευθύς αμέσως, έστω και για τους  ελάχιστους που δεν το γνωρίζουν.

Κάποτε ένας καλός χριστιανός πέθανε και οι αρμόδιοι ‘’ταξιθέτες’’ τον έστειλαν στον παράδεισο. Σύντομα όμως άρχισε να βαριέται αφού είχε όλες τις ανέσεις χωρίς να κάνει κάτι και  άρχισε να πλήττει, γιατί στην επίγεια ζωή του είχε  μάθει αλλιώς, Απέναντι, αλλά σε απόσταση, διέκρινε ότι αυτοί που πήγανε στην κόλαση, όλη σχεδόν την μέρα κολυμπούσαν σε μια τεράστια θάλασσα ή λίμνη, αφού η απόσταση δεν του επέτρεπε να διακρίνει όλα τα ‘’ντεσού’’.

Παρουσιάστηκε λοιπόν στους αρμόδιους και ζήτησε να αλλάξει θέση. Αυτοί δεν του χάλασαν χατίρι και τον έστειλαν εκεί που επιθυμούσε. Φθάνοντας όμως κοντά κατάλαβε ότι αυτό που είχε δει, δεν ήταν θάλασσα αλλά μια λίμνη με βοθρολύματα, που μύριζαν πολύ έντονα. Η απογοήτευσή του όμως έγινε απόλυτη, όταν μια ‘’ντουντούκα’’ άρχισε να φωνάζει στους ‘’λουόμενους’’   τέλος το διάλειμμα, μέσα τα  κεφάλια!

Έκανα αυτή την εισαγωγή για να σας υπενθυμίσω ότι όλοι μας έχουμε ,τουλάχιστον συμβολικά, ‘’τα κεφάλια μας μέσα’’,.  Εκεί μας έχει φθάσει η διεθνής αλλά και η ντόπια αντικανονικότητα που βιώνουμε. Κάποτε οι εταίροι μας ,  όχι πολύ παλιά, μας είχαν θέσει προ του διλήμματος να επιλέξουμε ανάμεσα στην παραμονή στην κανονικότητα και την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή  Ένωση και μάλιστα μας έδιναν και αποζημίωση για την αποχώρηση.  Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς, το ‘’χρήματα υπάρχουν’’, τα μνημόνια που μας ανήγγειλε από το Καστελόριζο, ένας προοδευτικός ηγέτης ή την ‘’τιμωρία’’ των ελεγκτών εφαρμογής τωων μνημονίων,, που τους δέχονταν, για τα μάτια των ψηφοφόρων τους, στο Χίλτον αντί των γραφείων τους;;; Όλη αυτή η πανσπερμία  και οι σύγχρονοι συνεχιστές τους ,   εξακολουθούν να ασχημονούν με σκοπό να επανέλθουν στην εξουσία , για να ολοκληρώσουν το έργο τους.

 

Επανέρχομαι λοιπόν και εγώ  στη ρουτίνα της πολιτικής  και της κομματίλας  – έστω και προσωρινά – γιατί το επιβάλει η επικαιρότητα. Ο πόλεμος , που κάποιος αφελής ή καιροσκόπος  θα τον σταματούσε αμέσως, συνεχίζεται και επεκτείνεται,  φαίνεται δε  ότι ο ‘’ειρηνοποιός’’  κουράστηκε ή τελικά δεν θέλει  την ειρήνη, αφού και αυτός , τα ίδια  κάνει. Άρχισε με τον εμπορικό πόλεμο με όλες τις χώρες, μετέχοντας ή ανεχόμενος  πολεμικές συρράξεις και απειλές καταλήψεων άλλων χωρών, που θεωρεί δικές του. Με την πολιτική του επαναφέρει  τον αναθεωρητισμό, αποφεύγοντας  να πει έστω μια λέξη για την εισβολή και κατοχή,  για μισό αιώνα της Κύπρου, κράτους μέλους του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

‘Ύστερα από όλα αυτά, παύω, τουλάχιστον προσωρινά, να ασχολούμαι  με  συναισθήματα και ευγενή αισθήματα, που αποτελούν πια  είδος σε ανεπάρκεια και τη γλώσσα μας, που όλοι οι  πολιτικοί της εποχής που την άλλαξαν, την υπερασπίστηκαν σε άπταιστη καθαρεύουσα, την οποία συγχρόνως καταργούσαν, επιβάλλοντας τη ‘’μαλλιαρή ή δημοτικιά’’ όπως την έλεγαν τότε. Αυτό έγινε για μεν την  αντιπολίτευση συνειδητά, γιατί θεωρούσαν την καθαρεύουσα, γλώσσα της ελίτ και την απέφευγαν αλλά και οι κυβερνώντες για να φανούν δημοκρατικότεροι των άλλων, αφού άλλωστε  η κατάργηση της καθαρεύουσας αποτελούσε  ευκολότερη επιλογή από τη μόρφωση του λαού.

Ζούμε σε μια χώρα που επικρατεί και ευδοκιμεί, το ψεύδος, ο λαϊκισμός και η συκοφαντία. Οι περισσότεροι Κομματικοί εκπρόσωποι, πήραν τη θέση Εισαγγελέα,  αλλά μόνο για τους άλλους και ψεύδονται λέγοντας ότι  θέλουν την απονομή δικαιοσύνης για τα Τέμπη.Ξέρουν καλά ότι σε κάθε ευνομούμενη χώρα, τον χαρακτηρισμό των αδικημάτων και τις ποινές, καταλογίζει και επιβάλλει η Δικαιοσύνη. Αλλά αν αυτό δεν το καταλαβαίνουν ας δούνε τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων και το γεγονός οτι βρίσκονται πίσω από τους ποικιλόχρωμους λαϊκιστές. Αντώνης

ΑΝΑΓΝΩΣΗ ή ΔΙΑΒΑΣΜΑ;

 

                ΑΝΑΓΝΩΣΗ  ή ΔΙΑΒΑΣΜΑ;

 

 

Οι δυο λέξεις του τίτλου μου, είναι σαφώς συνώνυμες  αλλά ίσως  εμπεριέχουν και  διαφορές. Οι ειδικοί τις ταυτίζουν νοηματικά απόλυτα, αλλά εγώ, που τις βλέπω στην πράξη, – έστω και εμπειρικά – πολύ συχνά κάνω επιλογή ανάμεσά τους. Αυτό δεν το κάνω μόνο στη διατύπωση των δικών μου κειμένων, αλλά και όταν μελετώ κείμενα τρίτων. Ανάλογα με την αξιολόγησή τους, τα περιεργάζομαι τυπικά ή τα αναγιγνώσκω για να τα κάνω κτήμα μου παντοτινό. Εκεί αποδίδω και το γεγονός ότι, άσχετα με τις συνθήκες της εποχής, έχω συγκρατήσει τις γνώσεις που επιθυμούσα, από τα πολύ μακρινά σχολικά μου χρόνια.

Έτσι λοιπόν, τόσο στα δικά μου όσο και στα κείμενα τρίτων, κάνω την επιλογή ανάμεσα στις δυο λέξεις και τη σημασία που εγώ, ίσως και αυθαίρετα,  αποδίδω στην κάθε μια. Κάθε φορά που κάτι με ενδιαφέρει, κάνω καλή  ανάγνωση, ενώ  για τα αδιάφορα, μου  αρκεί ένα τυπικό διάβασμα, για να κρατήσω τις εντυπώσεις της στιγμής. Δεν έχω τις γνώσεις να αναλύσω το θέμα επιστημονικά, γιατί αυτό αποτελεί έργο των ειδικών και ζητώ ταπεινά συγγνώμη ‘’που μπλέκομαι’’ στο έργο τους. Σημειώνω μόνο την   πρακτική διαφορά που εμπειρικά διακρίνω στην προέλευση και την εφαρμογή τους. Η όποια μου γλωσσολογική προσέγγιση, γίνεται μόνο με όσα έμαθα, τη δεκαετία του σαράντα   σε  επαρχιακό ΣΧΟΛΕΙΟ,  μέσα στις αντιξοότητες της κατοχής, της πείνας και  του εμφυλίου.

Εκτιμώ  ότι το διάβασμα έχει τις ρίζες του στα ρήματα διαβαίνω  και διαβιβάζω. Δηλαδή διαβάζω ένα κείμενο σε κοινό ακροατήριο και ο καθένας το κατανοεί με  τη δική του λογική και συγκρατεί, όσα μπορεί και επιθυμεί. Επίσης συχνά λέμε ο παππάς διαβάζει το Ευαγγέλιο ή ‘’πήγαινε σ’ έναν   παππά να  σε διαβάσει’’. Λέμε επίσης ότι οι γονείς διαβάζουν τα παιδιά τους, δηλαδή τους διαβάζουν τα μαθήματα,  για να τα βοηθήσουν, πολύ συχνά όμως είναι άδικος ο κόπος τους!!!. Στο σχολείο, το πρώτο που μαθαίνουμε είναι γραφή και ανάγνωση και όχι διάβασμα.  Συνεπώς, τη λέξη διάβασμα τη συσχετίζω  με την αντίστοιχη σύγχρονη ‘’σάρωση’’ του υπολογιστή,  που αποτελεί μέσο μεταφοράς, εικόνων και κειμένων.

Η λέξη  ανάγνωση όμως, που προέρχεται σαφώς από το ρήμα ανα-γιγνώσκω, με την  πρόθεση ανά να  σηματοδοτεί την επανάληψη, όσες φορές και αν χρειασθεί, ώστε , αφού γίνει πλήρως κατανοητό το κείμενο και το πνεύμα του συγγραφέα, να απομνημονευθεί ορθά και οριστικά. Το  πρώτο βιβλίο μας στο Δημοτικό σχολείο λεγόταν  αναγνωστικό και όχι διαβαστάρι η διαβαστικό. Ο Πλάτων έλεγε, ‘’επανάληψη  μήτηρ μαθήσεως’’, δικαιώνοντας απόλυτα την επιτατική σημασία του ‘’ανά’’, που υποδηλώνει όχι μόνο την επανάληψη αλλά  ίσως και την αναβάθμιση.   Ετυμολογία, πρακτικά  σημαίνει την πλήρη  κατανόηση ενός γραπτού κειμένου, μέσα από την αναγνώριση των συμβόλων του και τον τρόπο ερμηνείας ενός μηνύματος με πολλές σημασίες.

Διαβάζοντας ένα κείμενο, το μεταφέρουμε συνοπτικά στον εγκέφαλό μας και συγκρατούμε μια εικόνα του. Για να το κατανοήσουμε  και να αποτυπωθεί πλήρως στη μνήμη μας, απαιτείται  η επεξεργασία και ανάλυση του εγκεφάλου, που σημαίνει επανάληψη με συμμετοχή του οργάνου της γνώσης [του μυαλού],  δηλαδή ανά-γνωση!!! Κάθε   συγγραφέας επιλέγει με προσοχή τις λέξεις που χρησιμοποιεί, ώστε να αποδώσει πλήρως τα νοήματα που επιθυμεί αλλά και το ‘’πνεύμα’’ του.

Προσωπικά δεν αισθάνομαι ούτε είμαι συγγραφέας -όπως τόχω πολλάκις ξαναπεί –  είμαι απλά ένας καταγραφέας των γεγονότων που βίωσα στη διάρκεια της πολύπαθης μακρόχρονης  ζωής μου αλλά και των γνώσεων και εμπειριών, που απλόχερα μου ‘’χάρισε’’ η ζωή. Ασχολούμαι κυρίως με τον σχολιασμό  της επικαιρότητας, με πρώτιστο σκοπό  να ‘’σκοτώνω’’ τις ελεύθερες ώρες μου.  Η ιδιαίτερη όμως αγάπη μου για τη γλώσσα, με βάζει στον πειρασμό να επιλέγω λέξεις και εκφράσεις λόγιες και ενίοτε δύσκολες, ώστε  αυτές να ‘’διασωθούν’’ αλλά και  να προβληματίσω τους  αναγνώστες μου, αλλά  και τον εαυτό μου στην αναζήτησή τους. Παίζω ένα παιχνίδι έντιμο,  ενίοτε εν ου παικτοίς, που δεν αποτελεί αυτοσκοπό αλλά μια προσπάθεια προβληματισμού και σκέψης γενικότερης, για όσους  μου κάνουν την τιμή να διαβάζουν τα πονήματά μου.. Αντώνης

ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

 

                  ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ 

                 

Η αγάπη αποτελεί το πρώτιστο ανθρώπινο συναίσθημα και πρέπει να δίνεται απλόχερα,  χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Αρκεί μόνο το να αγαπάς, αν όμως βρεις και ανταπόκριση, αυτό σε ταξιδεύει στους επτά ουρανούς και στην αληθινή ευτυχία και εγώ αισθάνομαι ότι ανέβηκα αρκετά ψηλά!!!

Αρχές του Μάη, μήνα της αγάπης και του έρωτα και  προπομπό της Άνοιξης, θα κάνω μια προσπάθεια να ξεφύγω   από την μεταλλαγμένη  πολιτική που βιώνουμε , με άγνωστες  προοπτικές  και εξελίξεις για το μέλλον. Θα καταπιαστώ με έναν ποιητή  των σχολικών μου χρόνων, τον Ιωάννη Πολέμη. Πρόκειται για τον ποιητή που κυρίως ασχολήθηκε  με την σημαία την  πατρίδα και ό,τι άλλο εθνικό, αλλά παράλληλα, θέλησε να υμνήσει  και  την αγάπη, έστω και μονόπλευρη , αλλά και τον τρόπο που στα χρόνια του την αντιμετώπιζαν, όσοι  έχαναν το παιχνίδι, με την ελπίδα ότι μπορεί και να την ξαναβρούν και κάποιοι ίσως τη βρήκαν. Το ποίημα είχε τίτλο [το νερωμένο κρασί] ή ο κάπελας, και με κάποιες μικροδιασκευές, για τις ανάγκες της μουσικής ή και για προσωπικούς λόγους,  αποτέλεσε τη σημαντικότερη λυρική ‘’νυκτωδία’’ , μιας εποχής που χάθηκε ανεπιστρεπτί.

Το έχω τραγουδήσει αμέτρητες φορές σόλο αλλά και ντουέτο με τον φίλο και συνάδελφο τον Στέλιο, αλλά και στις Βρυξέλλες , με τον αείμνηστο πια φίλο μου Αλέκο και όχι μόνο και συγκινήσαμε μελωδικά ακόμα και τους ντόπιους που δεν κατανοούσαν τον στίχο, άλλα τους σαγήνευε η μελωδία και το συναίσθημα. Αυτό και άλλα πολλά, που έζησα για 12 χρόνια στις Βρυξέλλες, με έπεισαν ότι αυτό το διάστημα έζησα δέκα ζωές και χωρίς να παραβιάσω οποιονδήποτε κοινωνικό και ηθικό κανόνα, αισθάνομαι απόλυτα πλήρης. Στο τέλος του παρόντος, παραθέτω μια διασκευή του που  άκουσα πρώτη φορά το 1959 ή 1960, στο καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό στάδιο, από τον μεγάλο βαθύφωνο της Μετροπόλιταν Όπερας της Νέας Υόρκης, Νίκο Μοσχονά. Ήταν ο γκεστ σταρ στον Πανελλήνιο χορωδιακό διαγωνισμό, για τον οποίο κυρίως παραβρέθηκα, μαζί με την αείμνηστη σύζυγο μου. Όσον αφορά τον διαγωνισμό,   την παράσταση έκλεψε μια παρέα ηλικιωμένων Κερκυραίων χορωδών, που πρώτευσε με διαφορά.

Η φωνή του Νίκου Μοσχονά, το μέλος αλλά κυρίως οι στίχοι του τραγουδιού, έκαναν τη νύχτα μαγική και μένα έκτοτε παθιασμένο και πιστεύω πειστικό εκτελεστή του τραγουδιού. Στο γεγονός συντέλεσε και η απώλεια της συντρόφου μου, λίγα χρόνια αργότερα ,πριν πάω στις Βρυξέλλες μόνος με τα δυο παιδιά μου και αισθανόμουν ότι το άσμα και οι στίχοι του είχαν γραφεί  ειδικά   για μένα.

Για να το φέρω στα μέτρα μου, πήρα την απόφαση και άλλαξα και εγώ δυο λέξεις, την τελευταία  του πρώτου στίχου, λέγοντας ‘’χαρά του αντί του γνήσιου  παιδιά του’’ και στην τρίτη σειρά χρησιμοποίησα [για ακριβολογία] τη λέξη    ολονυκτίς, αντί του ολημερίς,  γιατί την ημέρα προσπαθούσα και ελπίζω ότι υπήρξα  συνεπής στην εργασία μου και τη φροντίδα των παιδιών μου .

Τη νύχτα όμως φρόντιζα με τον τρόπο μου  να ‘’γεμίζω τις μπαταρίες μου’’ και να πνίγω μες’ στο κρασί τον καημό της πρόσφατης απώλειας της συντρόφου μου . Το μυστικό μου το κράτησα τόσα χρόνια μόνο για μένα και είμαι βέβαιος ότι δεν το κατάλαβε  σχεδόν κανείς. Το  διέβλεψε μόνο μια γυναίκα που από την πρώτη μας τυχαία συνάντηση μου ζήτησε[ με σημείωμα που έβαλε στην τσέπη μου] την άδεια να με βοηθήσει να απαλλαγώ από τη μελαγχολία μου. Άργησα να ανταποκριθώ, αλλά τελικά δέχθηκα την πρότασή της γιατί το είχα ανάγκη και έκτοτε είμαστε μαζί πάνω από δέκα χρόνια που έμεινα στο Βέλγιο, και την ευγνωμονώ. Η συνέχεια, που γνωρίζουν ελάχιστοι στενοί μου φίλοι , επηρεάστηκε από τη συγκυρία και κάποιες λαθεμένες εκτιμήσεις μου, αλλά αυτό ανήκει μόνο σε μας τους δυο. Ίσως τώρα με διευκολύνει και η ηλικία μου, αφού τα περιθώρια  να τα  κρατήσω όλα  μέσα μου, έχουν στενέψει ασφυκτικά, να  ομολογήσω μόνο  αυτά , που αφορούν αποκλειστικά και μόνο εμένα. Στους στίχους που ακολουθούν, οι  επίμαχες δυο λέξεις  είναι εντός εισαγωγικών:

              ΤΟ  ΝΕΡΩΜΕΝΟ  ΚΡΑΣΙ

1.   [Παράφραση ποιήματος του Ιωάννη Πολέμη]

 

Ό,τι κι αν είχε τόχασε, γυναίκα,  βιός, [χαρά] του,

και δεν τ’ απόμεινε καμιά ελπίδα στην καρδιά του.

Μες΄στην ταβέρνα [ολονυκτίς]  πίνει μα κ’ όλο κλαίει,

ζητά του κάκου λησμονιά, μες στο κρασί και λέει.

Καταραμένε κάπελα και κλέφτη ταβερνιάρη,

γιατί νερώνεις το κρασί, πίνω και δεν μεθώ;

Δεν ήρθα δω για γλέντι εγώ, ούτε για πανηγύρι,

ήρθα στο κέφι του γλεντιού να παρηγορηθώ.

Κι ο κάπελας  γεμίζοντας και πάλι το ποτήρι,

Με θλιβερό χαμόγελο στα λόγια του απαντά:

Τι φταίω γω αν τα δάκρυα π’ απελπισμένος χύνεις

πέφτουνε στο ποτήρι σου , σταλαματιές θολές

και σου νερώνουν το κρασί κι’ αδύνατο το πίνεις,

τι φταίω εγώ κι΄αν δε μεθάς, τι φταίω γω  κι’ αν κλαίς.

Αντώνης

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ''ΑΝ'' ΤΟΥ ΚΙΠΛΙΝΓΚ

 

              ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ‘’ΑΝ’’ ΤΟΥ ΚΙΠΛΙΝΓΚ

 

 

Μετά το χθεσινό μου πόνημα με τίτλο ‘’το δικό μου ‘’αν’’, επανέρχομαι με το πρωτότυπο ‘’ΑΝ του ποιητή, περιοριζόμενος σε μια εισαγωγή που χρησιμοποίησα προς μια καλή μου φίλη τη Μαρία, απαλείφοντας  τα λοιπά στοιχεία της για λόγους δεοντολογίας. Προσθέτω το προσωπικό περιστατικό που αναφέρω στο χθεσινό μου δημοσίευμα,  τους λόγους που το μελέτησα και την επίδρασή του στη μετέπειτα ζωή μου.

‘’Όταν υπηρετούσα στο στρατό τη δεκαετία το 1950, υπήρξα ο πρώτος που εκπαιδεύτηκε. στο πρωτόφερτο στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας μας σύστημα επικοινωνίας, το  Ραδιοτηλέτυπο. Έκτοτε δίδασκα το αντικείμενο σε Αξιωματικούς παντός βαθμού στην αρχή και αργότερα στους οπλίτες.

Σε ένα τμήμα Αξιωματικών ήταν και ένας Ταγματάρχης, ο οποίος μετά τη λήξη των εκπαίδευσης έμεινε στη σχολή ως υποδιοικητής. Διαπιστώνοντας ότι ήμουν λίγο επίμονος και απόλυτος στις κρίσεις μου, μου υπέδειξε ν διαβάσω το ποίημα του Κίπλινγκ για να λειάνω την οξύτητά μου. Τον άκουσα, το διάβασα και έγινε άνθρωπος σωστός και εκεί κατέφευγα σε κάθε αδύνατη στιγμή μου και όλο αυτό με έκανε καλύτερο άνθρωπο’’. Είναι  μακρύ αλλά αναγνώστε το  προσεχτικά και σιγά-σιγά σε όλες τις εκδοχές του. Ένα διάβασμα δεν αρκεί, απαιτεί ανάγνωση και μελέτη και είμαι βέβαιος ότι θα το βρείτε χρήσιμο , όπως και εγώ.

Ακολουθεί το κείμενο με τη σύντομη εισαγωγή όπως το έστειλα και στη φίλη μου:

 

 

---

Από: Αντώνης Ταρνανάς <anpantar@yahoo.gr>
Στάλθηκε: Wednesday, April 30, 2025 4:48:24 PM
Προς: ΜΑΡΙΑ
Θέμα: ΤΟ ''ΑΝ'' ΤΟΥ κΊΠΛΙΝΓ

 

Αγαπητή Μαρία

σου αποστέλλω το ποίημα ''αν'' του Κίπλινγκ, σε μετάφραση Καρβούνη και παρωδία  του Κώστα Βάρναλη, μια μετάφραση του ποιητή Άγγελου Δόξα και κάποια σχόλια

   Καλοδιάβαστο        Αντώνης Ταρνανάς

 

 

Το Αν του Κίπλινγκ -και του Βάρναλη

 

Το πολύστιχο ποίημα «Αν» του Ράντιαρντ Κίπλινγκ (1865-1936) είναι ένα από τα γνωστότερα ποιήματα του 20ού αιώνα. Εκδόθηκε το 1910, λίγα χρόνια πριν οι βεβαιότητες της χρυσής εποχής της αποικιοκρατίας συντριβούν στα χαρακώματα της βόρειας Γαλλίας, αλλά είχε γραφτεί νωρίτερα, περί το 1895.

Ο Κίπλινγκ σε αυτό δίνει συμβουλές στον γιο του, σε τέσσερις ομοιοκατάληκτες οχτάστιχες στροφές, θέλοντας να του εμφυσήσει τα ιδανικά της βικτοριανής εποχής, τον στωικισμό που πρέπει να διακρίνει τον θαρραλέο άντρα που δεν δειλιάζει μπροστά στις αντιξοότητες, που δεν τρεμουλιάζει το πανωχείλι του -stiff upper lip, όπως λέει η  πολύ χαρακτηριστική βρετανική έκφραση που την διακωμώδησε ο Wodehouse στον Jeeves. Βεβαίως, τον αποικιοκράτη άντρα -άλλωστε ο Κίπλινγκ  λίγα χρόνια αργότερα έγραψε το ποίημα The White Man’s Burden όπου δικαιολογεί την κατάκτηση των Φιλιππίνων από τις ΗΠΑ.

Το ποίημα στα αγγλικά:

If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you;
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too:
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don’t deal in lies,
Or being hated don’t give way to hating,
And yet don’t look too good, nor talk too wise;

If you can dream—and not make dreams your master;
If you can think—and not make thoughts your aim,
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same:
If you can bear to hear the truth you’ve spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build ’em up with worn-out tools;

If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
⁠And never breathe a word about your loss:
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
⁠Except the Will which says to them: ‘Hold on!’

If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with Kings—nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you,
If all men count with you, but none too much:
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds’ worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that’s in it,
⁠And—which is more—you’ll be a Man, my son!

Το ποίημα έγινε διάσημο, όχι άδικα, και ακόμα είναι, αφού το 1996 ψηφίστηκε, με μεγάλη διαφορά, το καλύτερο ποίημα Βρετανού ποιητή. Έχει μεταφραστεί και παρωδηθεί πολλές φορές και σε πολλές γλώσσες -σήμερα θα δούμε δυο μεταφράσεις και μια παρωδία του.

Στο βιβλίο Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας της Β’ Λυκείου βρίσκουμε μια μετάφραση από τον  ποιητή Άγγελο Δόξα (1900-1985)

Αν μπορείς να κρατάς το κεφάλι ψηλά όταν γύρω σου όλοι
τον εαυτό τους εχάσαν δειλά, και για τούτο μαζί σου τα βάζουν,
στον εαυτό σου αν μπορείς να ’χεις πίστη όταν όλοι για σένα αμφιβάλλουν
μα κι αδιάφορος να ’σαι κι ορθός στις δικές τους μπροστά αμφιβολίες,
αν μπορείς να υπομένεις χωρίς ν’ αποστάσεις ποτέ καρτερώντας,
ή μπλεγμένος με ψεύτες, μακριά να σταθείς, αν μπορείς απ’ το ψέμα
κι αν γενείς μισητός, να μη δείξεις στρατί στο δικό σου το μίσος,
κι ούτε τόσο καλός να φανείς κι ούτε τόσο σοφά να μιλήσεις,

αν μπορείς να ονειρεύεσαι δίχως να γίνεις του ονείρου σου σκλάβος,
αν μπορείς να στοχάζεσαι δίχως τη σκέψη να κάνεις σκοπό σου,
αν μπορείς την λαμπρήν ανταμώνοντας Νίκη ή τη μαύρη φουρτούνα,
να φερθείς με τον ίδιο τον τρόπο στους δυο κατεργάρηδες τούτους,
αν μπορείς να υποφέρεις ν’ ακούς την αλήθεια που ο ίδιος σου είπες,
στρεβλωμένη από αχρείους, να γενεί μια παγίδα για ηλίθιους ανθρώπους,
ή αν τα όσα η ζωή σού έχει δώσει αντικρίσεις συντρίμμια μπροστά σου,
κι αφού σκύψεις, ν’ αρχίσεις ξανά να τα χτίζεις με σκάρτα εργαλεία,

αν μπορείς να σωριάσεις μαζί τ’ αγαθά και τα κέρδη σου όλα,
κι αν τολμήσεις με μια σου ζαριά όλα για όλα να παίξεις
και να χάσεις τα πάντα και πάλι απ’ την πρώτη σου αρχή να κινήσεις,
και να μην ψιθυρίσεις ποτές ούτε λέξη για τα όσα έχεις χάσει,
κι αν μπορείς ν’ αναγκάσεις με βία, την καρδιά σου, τα νεύρα, το νου σου,
να δουλέψουν για σέναν ακόμα κι αφού τσακιστούνε στο μόχθο,
και ν’ αντέξεις σ’ αυτό σταθερά όταν τίποτε εντός σου δεν θα ’χεις
άλλο εξόν απ’ τη θέληση που όρθια θα κράζει σε τούτα «Κρατάτε»,

αν μπορείς να μιλάς με τα πλήθη κι ακέριος στο ήθος να μένεις,
ή αν βρεθείς με ρηγάδες χωρίς τα μυαλά σου να πάρουν αέρα,
κι αν ποτέ, ούτε οι φίλοι ούτε οι εχθροί να σε κάνουν μπορούν να πονέσεις,
τον καθένα αν ζυγιάζεις σωστά και κανέναν πιο πρόσβαρα απ’ άλλον,
αν μπορείς να γεμίζεις το αμείλιχτο ένα λεφτό της κάθε ώρας
στην αξία των εξήντα μοιραίων δευτερόλεφτων της διαδρομής του,
τότε θα ’ναι όλη η Γη σα δικιά σου, ως και κάθε που υπάρχει σε τούτη,

και —περισσότερο ακόμα— θε να ’σαι ένας άνθρωπος πλέριος, παιδί μου.

Δεν κρατάει την ομοιοκαταληξία ο Δόξας, αλλά διατηρεί τον  ρυθμό και το ύφος του πρωτοτύπου πετυχημένα.

Πιο γνωστή όμως είναι μια άλλη μετάφραση, από τον Νίκο Καρβούνη (1880-1947), που υπήρχε σε παλιότερα «νεοελληνικά αναγνώσματα». Θα τη δούμε στη συνέχεια.

Ο Κώστας Βάρναλης, φίλος του Καρβούνη και ποιητικός συνοδοιπόρος του από τα χρόνια της Ηγησώς, έφτιαξε  μιαν έξοχη παρωδία στο Αν του Κίπλινγκ, την οποία πρωτοπαρουσίασε στις 18 Ιουνίου 1953 σε χρονογράφημά του στην εφημερίδα Προοδευτική Αλλαγή, μια κεντροαριστερή πρωινή εφημερίδα (προσκείμενη στην ΕΠΕΚ, το κόμμα του Νικ. Πλαστήρα) με την οποία συνεργάστηκε για μερικούς μήνες τη χρονιά εκείνη.

Το χρονογράφημα το έχω συμπεριλάβει στον τόμο Φιλολογικά, τον έβδομο τόμο χρονογραφημάτων του Βάρναλη (Αρχείο, 2023) και από εκεί το παραθέτω. Προσέξτε ότι ο Βάρναλης, κατά τη συνήθειά του, δεν διεκδικεί την πατρότητα της παρωδίας (το ίδιο κάνει και άλλες φορές που παραθέτει στίχους του σε χρονογραφήματά του) -μάλιστα, υποτίθεται πως την παρωδία την έχει φτιάξει ένας επιστολογράφος του, ο Α.Ρ., και ο ίδιος απλώς «αντιγράφει» την επιστολή του.

Ασφαλώς  οι παροικούντες την ποιητική μας Ιερουσαλήμ ήξεραν ότι η παρωδία είναι δικό του έργο -και λίγα χρόνια αργότερα, στη συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού του έργου, συμπεριέλαβε και την παρωδία.

Να δούμε  το χρονογράφημα:

Το «Αν» του Κίπλιγκ (Ένα γράμμα)

«Διάβαζα και πάλι, τελευταία, το περίφημο ποίημα του Κίπλιγκ στο γιο του, που μ’ αυτό τον συμβουλεύει πώς θα γίνει άνθρωπος! Κι αισθανόμουνα πολύ κωμικά ν’ απηχούνε στο σημερινό μας κόσμο οι ιδεαλιστικές εντολές του Πατέρα. Σήμερα οι πραχτικοί πατέρες ακριβώς το αντίθετο συμβουλεύουνε στα παιδιά τους: πώς να μη γίνουν άνθρωποι. Παίζοντας, ξανάφκιασα το ποίημα, όπως θα το έγραφε ένας σάπιος πατέρας σε μια σάπιαν εποχή. Και καταπώς λέμε, το «προσγείωσα». Σου στέλνω και τα δυο κείμενα, του Κίπλιγκ και το «εις τα καθ’ ημάς». Είναι δυο διαφορετικές αλήθειες δυο διαφορετικών εποχών.

ΑΝ (του Κίπλιγκ) [Αυτή είναι η μετάφραση του Νικ. Καρβούνη]
Αν να κρατάς καλά μπορείς το λογικό σου, όταν τριγύρω σου όλοι
τα ’χουν χαμένα και σ’ εσέ της ταραχής των ρίχνουν την αιτία·
αν να μπιστεύεσαι μπορείς τον ίδιο τον εαυτό σου, όταν ο κόσμος
δεν σε πιστεύει· κι αν μπορείς να του σχωρνάς αυτήν τη δυσπιστία·
να περιμένεις, αν μπορείς, δίχως να χάνεις την υπομονή σου·
κι αν όλοι σε συκοφαντούν, να μην καταδεχτείς ποτέ το ψέμα
κι αν σε μισούν, εσύ ποτέ σε μίσος ταπεινό να μη ξεπέσεις
και να μην κάνεις τον καλό ή τον πολύ σοφό στα λόγια.
*

Αν να ονειρεύεσαι μπορείς και να μην είσαι δούλος των ονείρων·
αν να στοχάζεσαι μπορείς, δίχως να γίνει ο στοχασμός σκοπός σου·
αν ν’ αντικρίζεις σου βαστά το θρίαμβο και τη συμφορά παρόμοια
κι όμοια να φέρνεσαι σ’ αυτούς τους δυο τυραννικούς απατεώνες·
αν σου βαστά η ψυχή ν’ ακούς όποιαν αλήθεια σου ’χες ειπωμένη,
παραλλαγμένη απ’ τους κακούς, για να ’ναι για τους άμυαλους παγίδα·
ή συντριμμένα να θωρείς όσα σου έχουνε ρουφήξει τη ζωή σου·
και πάλι να ξαναρχινάς να χτίζεις μ’ εργαλεία που ’ναι φθαρμένα.

*
Αν όσα απόχτησες μπορείς, σ’ ένα σωρό μαζί να τα μαζέψεις
και δίχως φόβο μονομιάς, κορώνα γράμματα, όλα να τα παίξεις
και να τα χάσεις κι απ’ αρχής ατράνταχτος να ξεκινήσεις πάλι
και να μη βγάλεις και μιλιά ποτέ γι’ αυτόν τον ξαφνικό χαμό σου·
αν νεύρα και καρδιά μπορείς και σπλάχνα και μυαλό κι όλα να σφίξεις
να σε δουλέψουν ξαναρχής κι ας είναι από πολύν καιρό σπασμένα·
και να κρατιέσαι πάντα ορθός, όταν δε σου ’χει τίποτ’ απομείνει
παρά μονάχα η θέλησις, κράζοντας σ’ όλα αυτά: «Βαστάτε»!

*
Αν με τα πλήθη να μιλάς μπορείς και να κρατάς την αρετή σου,
με βασιλιάδες να γυρνάς δίχως απ’ τους μικρούς να ξεμακραίνεις·
αν μήτε φίλοι μήτ’ εχθροί μπορούνε πια ποτέ να σε πειράξουν·
όλον τον κόσμο αν αγαπάς, μα και ποτέ πάρα πολύ κανέναν·
αν του θυμού σου τις στιγμές, σαν φαίνεται αδυσώπητ’ η ψυχή σου
μπορείς ν’ αφήσεις να διαβούν την πρώτη ξαναβρίσκοντας γαλήνη,
δικιά σου θα ’ναι τότες η Γης μ’ όσα και μ’ ό,τι απάνω της κι αν έχει
και, κάτι ακόμα πιο πολύ, Άνδρας αληθινός θα ’σαι παιδί μου!

Και τώρα το δεύτερο «Αν…» της εποχής μας:

ΑΝ…
Αν ημπορείς την παλαβή να κάνεις, όταν οι άλλοι
σου κάνουνε το γνωστικό κι όλοι σε λένε φταίχτη·
αν δεν πιστεύεις τίποτα κι οι άλλοι δε σε πιστεύουν·
αν σχωρνάς όλα τα δικά σου, τίποτα των άλλων·
κι αν το κακό, που πας να κάνεις, δεν το αναβάλλεις
κι αν σ’ όσα ψέματα σου λεν με πιότερ’ απανταίνεις·
κι αν να μισείς ευφραίνεσαι κι όσους δεν σε μισούνε
κι αν πάντα τον πολύξερο και τον καλόνε κάνεις·

*
Αν περπατάς με την κοιλιά κι ονείρατα δεν κάνεις
κι αν να στοχάζεσαι μπορείς μονάχα το ιντερέσο·
τον νικημένο αν παρατάς και πάντα διπλαρώνεις
το νικητή, μα και τους δυο ξετσίπωτα προδίνεις·
αν ό,τι γράφεις κι ό,τι λες, το ξαναλέν κι οι άλλοι
γι’ αληθινά ‒ να παγιδεύουν τον κουτό κοσμάκη·
αν λόγια κι έργα σου καπνόν ο δυνατός αέρας
τα διαβολοσκορπά και συ ξαναμολάς καινούργιον·

*
Αν όσα κέρδισες μπορείς να τα πληθαίνεις πάντα
και την πατρίδα σου κορόνα γράμματα να παίξεις·
κι αν να πλερώνεις την πεντάρα που χρωστάς αρνιέσαι
και μόνο να πληρώνεσαι σωστό και δίκιο το ’χεις·
αν η καρδιά, τα νεύρα σου κι ο νους σου εν αμαρτίαις
γεράσανε κι όμως εσύ τα σφίγγεις ν’ αποδίδουν·
αν στέκεις πάντα δίβουλος και πάντα σου σκυμμένος
κι όταν φωνάζουν οι άλλοι «εμπρός»! συ να φωνάζεις «πίσω»!

*
Αν στην πλεμπάγια να μιλάει αρνιέται η αρετή σου
κι όταν ζυγώνεις δυνατούς, στα δυο λυγάς τη μέση
κι αν μήτε φίλους μήτ’ εχθρούς ποτέ σου λογαριάζεις
και κάνεις πως τους αγαπάς, αλλά ποτέ κανέναν·
αν δεν αφήνεις ευκαιρία κάπου να κακοβάνεις
και μόνο αν κάνεις το κακό, η ψυχή σου γαληνεύει,
δικιά σου θα ’ναι τούτ’ η Γης με όλα τα κάλλη πο’’χει
κι έξοχος θα ’σαι Κύριος, αλλ’ Άνθρωπος δε θα ’σαι».
Α.Ρ.
Δια την αντιγραφήν
Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ

Δεν έχω κάνει αντιπαραβολή κι έτσι δεν αποκλείω να υπάρχουν μικρολαθάκια στη μετάφραση του Καρβούνη, όπως την παραθέτει εδώ ο Βάρναλης. Το κείμενο της παρωδίας όπως δημοσιεύτηκε  αργότερα στα Ποιητικά του Βάρναλη έχει ελάχιστες, ασήμαντες διαφορές σε σχέση  με αυτό του χρονογραφήματος.

Ο Βάρναλης στην παρωδία του χρησιμοποιεί  ίδιο αριθμό στροφών και στίχων όπως το πρωτότυπο αλλά με δεκαπεντασύλλαβους που κυλάνε πιο ομαλά, με την ίδια ρωμαλέα δημοτική όπως ο Δόξας και ο Καρβούνης στις μεταφράσεις τους. Θεωρώ ότι είναι έξοχο δείγμα παρωδίας, από εκείνα που δεν  επιτίθενται στον αρχικό δημιουργό αλλά σχολιάζουν τις συνθήκες.

Στη μεταπολεμική Ελλάδα, όπου κυβερνούσαν οι απόντες των  εθνικών αγώνων και οι αγωνιστές  της αντίστασης βρίσκονταν σε φυλακές και εξορίες, ο Βάρναλης  θεωρεί πως οι επιταγές του Κίπλινγκ χρειάζονται ριζική τροποποίηση.

Υπάρχουν κι άλλες μεταφράσεις του Αν στα ελληνικά. Ο Νεκτάριος Μαμαλούγκος έχει μαζέψει εδώ καμιά δεκαριά,  δυστυχώς χωρίς να αναφέρει τον κάθε μεταφραστή.

Πιο γνωστή παραμένει η μετάφραση του Καρβούνη -σε πολλές μάλιστα αναδημοσιεύσεις στο Διαδίκτυο, ιδίως στο Φέισμπουκ, θα βρείτε ότι αποδίδεται στον Βάρναλη. Από αυτόν τον βραχνά, την απόδοση ποιημάτων σε άλλους, δεν  ξέρω πώς θα γλιτώσουμε.