ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΟΊ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ

     [Από τον Δελαπατρίδη του χθες στον Σώρρα του σήμερα]

Αυτός  ο λαός , ο δικός μας, δεν διδάσκεται ποτέ από τα παθήματά του,   είναι πάντα αφελής και εύπιστος, στα κελεύσματα που χαϊδεύουν τα αφτιά του. Ο αείμνηστος Άγγελος Βλάχος, σε μια στροφή του ποιήματός του [ η γη της Ελλάδος ]  γράφει . ‘’Ξεύρεις την γη όπου ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα και κοκκινίζει η σταφυλή και θάλλει η ελαία; Ω! δεν την αγνοεί κανείς, είναι η γη η Ελληνίς’’.

Με τους στοίχους του αυτούς ο ποιητής αναφέρεται σε μια χώρα φαιδρή και ανίκανη στην αντιμετώπιση των μικρών ή μεγάλων προβλημάτων. Η Ελλάδα, από γη της επαγγελίας, κατάντησε η χώρα της ευπιστίας, της αναξιοκρατίας και ο παγκόσμιος περίγελως , όπου βρήκαν πρόσφορο έδαφος, νέοι σαλτιμπάγκοι, ληστές τραπεζών που αυτοχαρακτηρίζονται ‘’επαναστάτες’’,  επίδοξοι σωτήρες, και μάγοι της οικονομίας, που υπόσχονται διαγραφή του χρέους ή κόκκινες γραμμές που σπεύδουν να τις ‘’ξεβάψουν’’ στο βωμό της ιδεοληπτικής  ηθικής της   καρέκλας τους. Στο λίκνο της δημοκρατίας του Περικλή, που έκτιζε Παρθενώνες και των αρχαίων σοφών, που εξακολουθούν να δίνουν τα φώτα του πολιτισμού σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, βρίσκει  την πλήρη   εφαρμογή της  η νέα  έκφραση της ΑΔΕΞΙΟΚΡΑΤΙΑΣ.

Πρόκειται για την απόδοση στα ελληνικά της γαλλικής λέξης ‘’inaptocratie’’, που εφηύρε το μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Jean d’ Ormesson και αποδίδει  τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, σε όλο της το μεγαλείο! Ο ορισμός της λέξης είναι : ‘’ Σύστημα διακυβέρνησης, όπου οι λιγότερο ικανοί να ηγηθούν, εκλέγονται από τους λιγότερο ικανούς να παράγουν και στο οποίο σύστημα, τα λιγότερο ικανά μέλη της κοινωνίας, επιβιώνουν, πετυχαίνουν και επιβραβεύονται με αγαθά και υπηρεσίες, που πληρώνονται από τον κατασχεθέντα πλούτο ενός ολοένα και συρρικνούμενου αριθμού παραγωγικών ατόμων’’. Εδώ θα μπορούσα να παραθέσω μια ατέλειωτη λίστα πολύ συγκεκριμένων παραδειγμάτων, αλλά το θεωρώ ‘’πλεονασμό’’, αφού τα ξέρουμε όλοι μας και απλά σιωπούμε. Σιωπούμε είτε γιατί προσπαθούμε να βρούμε μια θέση και για μας , είτε γιατί  τεχνηέντως  μας έχουν πείσει για τους κακούς ξένους και την  ‘’ειδική ελληνική κατάσταση’’. Οι πράγματι κακοί αυτοί ξένοι φροντίζουν τα συμφέροντα τους, κάτι που εμείς συστηματικά αποφεύγουμε  και δεν μας εμπιστεύονται, αφού άλλα λέμε και άλλα κάνουμε Οι φίλοι μας όμως οι Γάλλοι, που μας ξέρουν καλά και από παλιά, εφευρίσκουν νέες λέξεις για να περιγράψουν το χάλι μας, που ατυχώς τείνει να γίνει και δικό τους λίαν προσεχώς.

Η φαιδρότητα του Δελαπατρίδη, στα μέσα του περασμένου αιώνα, που απλά  προκαλούσε τη λαϊκή  θυμηδία και  την ιλαρότητα της αθηναϊκής κοινωνίας, χωρίς βλαπτικές συνέπειες  για το λαό και τη χώρα, έχει πάρει μαζοχιστικές τάσεις. Φθάσαμε στο σημείο  να υμνούμε τον Δία και τον Εωσφόρο του κ. Σώρρα, με τα 600 δις και ένα λαό ολόκληρο να σέρνεται πίσω του, πληρώνοντας εγγραφή για τη συμμετοχή του στις νέες αυτές λατρευτικές τελετές. Το φαινόμενο φέρνει στη μνήμη μας την εποχή του ‘’Χρηματιστηρίου’’ , με το άνοιγμα γραφείων και στο πιο μικρό χωριό και τις χαμένες περιουσίες των όψιμων ‘’οικονομισάριων’’.

Είναι τραγικό να μη μαθαίνουμε από τα τόσα παθήματά μας στο παρελθόν και   να υιοθετούνται τέτοιες καταστάσεις από μορφωμένα άτομα, ιερωμένους [έστω και αιρετικούς], δημάρχους , ακόμα  δε και  ευνοϊκές αποφάσεις δικαστηρίων. Θα επαναλάβω την τετριμμένη ρήση γνωστού συγκυβερνήτη της χώρας μας ‘’ ότι σίγουρα μας ψεκάζουν’’, ελπίζοντας ότι θα σεβαστεί την ηλικία μου και δεν θα μου κάνει μήνυση. Αν συνεχίσουμε έτσι θα μας αμφισβητήσουν και  δικαίως, ακόμα και τη γνησιότητα της ‘’καταγωγής’’ μας.

Την ίδια στιγμή, που συμβαίνουν όλα τα φαιδρά αυτά φαινόμενα, η χιονοθύελλα έχει παραλύσει ολόκληρη τη χώρα, τα τρένα σταμάτησαν να λειτουργούν [ 4 σε μια μέρα], οι πρόσφυγες αλλά και οι γηγενείς  εγκαταλείφθηκαν στην παγωνιά. Ακόμα και το αλάτι  στη Θεσσαλονίκη ‘’ πάγωσε’’ και η χώρα μας ακολουθεί τον τριτοκοσμικό της δρόμο, χωρίς να βρεθεί κάποιος να ζητήσει συγγνώμη για όλα αυτά που μας συμβαίνουν.  Αναλαμβάνουν  - για τους τύπους – την πολιτική ευθύνη χωρίς να ακολουθούν τα επόμενα βήματα που πρέπει ν την συνοδεύουν. Αν – παρ΄ελπίδα – θρηνήσουμε θύματα από την ‘’εσκεμμένη’’ αδιαφορία μας, θα υπάρξουν και άλλου είδους ευθύνες που δεν θέλω να διανοηθώ και που η προσωπική μου ηθική δεν επιτρέπει. Τελικά όμως φαίνεται ότι και η ηθική έχει χάσει τη μονοσήμαντη νοηματική της μοναδικότητα και υποτάσσεται πλέον στους κανόνες της σύγχρονης σχετικότητας. Αντώνης Ταρνανάς

ΦΑΡΙΣΑΙΟΙ ΥΠΟΚΡΙΤΕΣ

Αναγκάζομαι να χρησιμοποιήσω  τον ίδιο τίτλο, αφού δεν βρίσκω καταλληλότερο, για να επαναλάβω αποσπάσματα άρθρων μου του Φεβρουαρίου του 2016, τα οποία είχα κοινοποιήσει και σε επώνυμους δημοσιογράφους. Δεν κάνω εκβιασμό αλλά υψώνοντας κραυγή αγωνίας για τους δεινοπαθούντες πρόσφυγες – μετανάστες, που η ατυχία τους οδήγησε στη χώρα μας, θα αναγκασθώ να τους αναφέρω  με τα ονόματά τους. Τότε, ίσως και δίκαια, σνομπάριζαν τη φωνή ενός γέροντα που δεν ανήκε στο σινάφι τους , σήμερα όμως, που άρχισαν να χάνονται ζωές  από την κακοκαιρία, οι τύψεις τους θα γίνουν ερινύες. Τότε απλά ψέλλιζαν κάποιες λεξούλες παρηγοριάς, για να τα έχουν καλά ‘’ και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ’’. Κρατούσαν απλά αιδήμονα σιωπή για να δείξουν  την φαινομενική τους αντικειμενικότητα και την εξασφάλιση της ανάλογης ‘’κρατικής’’ εύνοιας.

Αγαπητοί συνέλληνες, παγώνουμε μέσα στα σπίτια μας και διαμαρτυρόμαστε δίκαια για τις τιμές πετρελαίου και την οικονομική μας ανέχεια που περιορίζει τη δυνατότητα διατροφής και θέρμανσης. Μπορεί κάποιος  ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΑ να διανυκτερεύσει σε μια σκηνή από αυτές που ‘’φιλοξενούνται’’ οι ατυχείς που αναζήτησαν ή μπορεί και να προκλήθηκαν να βρουν τη σωτηρία τους στη χώρα του φιλόξενου Δία; Πού είναι η κυρία Τασία που τους καλούσε να λιάζονται στις πλατείες μας;  Αιδώς κυρίες και κύριοι υπεύθυνοι. Πάρτε τους στα σπίτια σας, δώστε τους μέρος των παχυλών προσωπικών αποδοχών σας, κάνετε ό,τι νομίζετε, ή ‘’κόψτε το λαιμό σας ΄΄, για να σταματήσετε το μαρτύριό τους. Στιγματίζεται ολόκληρη η χώρα και εσείς περί άλλα τυρβάζετε, με προσχήματα τους κακούς ξένους που δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους και τόσα άλλα φαιδρά. Οι κακοί ξένοι υπάρχουν, αλλά η ιδεοληψία και η απρονοησία σας έφερε στη χώρα μας κάποιες χιλιάδες δυστυχών πλασμάτων και κυρίως παιδιών και έχουμε ακέραια  την ευθύνη για τις ζωές τους. Αν δεν μπορείτε να τους σώσετε, προχωρήστε στην ‘’ευθανασία’’ τους ,τώρα αμέσως  ή μετακομίστε οι ίδιοι στις σκηνές τους για να αποδείξετε στην πράξη την δήθεν ηθική σας υπεροχή.  Αντώνης Ταρνανάς

Ακολουθούν τα αποσπάσματα των σχετικών άρθρων μου του Φεβρουάριου του 2016.

                   ‘’’’             Ψίθυροι καρδιάς

Είναι ντροπή για την Ελλάδα, την Ευρώπη και τον δήθεν πολιτισμένο κόσμο ολόκληρο. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στις μέρες μας θα ξαναβλέπαμε στρατιές ‘’ξυπόλυτων’’ ανθρώπων να κυκλοφορούν ομαδικά και στους ελληνικούς δρόμους, αστικούς και υπεραστικούς. Εγώ που έζησα τα χρόνια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, την πείνα και την εμφύλια αιματοχυσία και περπάτησα ο ίδιος παγωμένος και ανυπόδητος στους χωματόδρομους της εποχής, μπορώ να καταλάβω καλύτερα από άλλους τη συμφορά που αντιμετωπίζουν οι ατέλειωτες αυτές κινούμενες ανθρώπινες μάζες. Λυπάμαι αλλά κυρίως ντρέπομαι για το θέαμα που παρουσιάζουν οι δρόμοι της φιλόξενης πατρίδας μας, παρά τα όσα σε ιδιωτικό επίπεδο έπραξαν οι νησιώτες μας στους πρώτους χώρους υποδοχής. Ντρέπομαι γιατί δεν μπορεί να υπάρχει καμιά δικαιολογία για όσα βλέπουν τα μάτια μας τις τελευταίες ημέρες, χωρίς εμείς – ο λαός- να μπορεί πια να προσφέρει βοήθεια. Φταίνε πολλοί και διάφοροι, φταίνε οι ευρωπαίοι και η οργανωμένη Ευρώπη που δεν κατάφερε να εφαρμόσει ούτε τις αποφάσεις της, φταίνε κάποιες  ‘’ευρωπαϊκές’’ χώρες που θέλουν να εφαρμόσουν δική τους προσφυγική πολιτική , κατά πως τους συμφέρει – έξω από ειλημμένες αποφάσεις των ευρωπαϊκών οργάνων- φταίνε οι ‘’μικρομέγαλες’’  χώρες των Βαλκανίων που προσπαθούν να επωφεληθούν από τα δικά μας αδιέξοδα και εμείς προσποιούμεθα ότι δεν φταίμε και δεν υπολογίζουμε και τις αναμενόμενες συνέπειες. Φταίμε και εμείς λοιπόν και ας αφήσουμε κατά μέρος τις όποιες δικαιολογίες για τους  πράγματι ‘’κακούς’’ μας συμμάχους στην Ευρώπη, που από πέρυσι το Γενάρη τους απειλούσαμε ότι αν δεν δεχθούν τους όρους μας θα τους διαλύσουμε, περιγράφοντας και τον τρόπο που θα το επιδιώξουμε αυτό. Πως θα αποδείξουμε τώρα ότι δεν το εννοούσαμε, όταν μάλιστα καταστήσαμε εχθρικές και φίλες μεσογειακές χώρες και  όταν κλείναμε το μάτι προς την πλευρά των δυστυχισμένων μεταναστών και ανοίξαμε τον ασκό του Αιόλου; Να ξαναθυμίσω το ‘’λιάσιμο’’ της πλατείας Βικτωρίας, όπως  μας έλεγε η Κυρία Τασία [;] Δεν θέλω να την αδικήσω, αλλά το προτιμώ από το να αδικήσω τη όποια μου έμεινε προσωπική λογική. Χάσαμε πολλά τα τελευταία χρόνια και σχεδόν τα πάντα τον  διανυόμενο τελευταίο, ας μας επιτρέψουν να κρατήσουμε τουλάχιστον την ανθρώπινη υπόστασή  και σκέψη μας.

Σε προηγούμενο άρθρο μου έγραφα ότι πολύ σύντομα που θα ‘’σφίξουν’’ τα βόρεια σύνορά μας θα μας μείνουν και τα hot spots και οι αμέτρητοι αυτοί δυστυχισμένοι, που η μεγαλύτερη ατυχία τους είναι ότι ‘’ξέπεσαν’’ σε μια ανίκανη και ανήμπορη να προσφέρει βοήθεια, χώρα. Όσοι δεν μπορούν και ενδεχομένως ‘’δεν θέλουν’’ να βρουν λύση στο πρόβλημα ,αισθανόμενοι μικροί ή και αντίθετοι για μια τέτοια λύση, ας απαλλάξουν τη χώρα από την παρουσία τους. Αρκετό κακό πέτυχαν με τους πειραματισμούς τους, σκέψου να θελήσουν να εφαρμόσουν και τις διακηρυγμένες αρχικές αντιευρωπαϊκές τους θέσεις και  μαρξιστικές επαγγελίες. Βρισκόμαστε ήδη de facto έξω από τα ευρωπαϊκά σύνορα, έχουν ήδη αρχίσει οι πρώτες αμφισβητήσεις του βυθιζόμενου από μετανάστες Καστελόριζου από τους Τούρκους, οι οποίοι επί πλέον δεν αποδέχονται ούτε τα όσα έχουν συμφωνήσει για τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, οι αγρότες συνεχίζουν τις ‘’δίκαιες’’ διεκδικήσεις τους και η χώρα έχει πλήρως παραλύσει, ενώ η κυβερνητική εκπρόσωπος προβάλλει  οικονομικά και άλλα ‘’σκάνδαλα’’ των αντιπάλων της Κυβέρνησης, αντί να στείλουν αμέσως τις όποιες υποθέσεις στον εισαγγελέα . Με όλα αυτά πως μπορούμε να ελπίζουμε σε επίλυση των προβλημάτων  της χώρας; Με ποιο τρόπο και με ποιους αρμόδιους θα βρούμε τις λύσεις στα ατέλειωτα προβλήματα που σωρεύτηκαν στην Ελλάδα αυτών των ημερών; Ποιος μπορεί πλέον να εμπιστευτεί την όποια λύση, αφού οι αρμόδιοι περί άλλα τυρβάζουν, αντί να ασχοληθούν με όσα μας πνίγουν και πνίγουν μαζί μας τις δεκάδες χιλιάδες των δυστυχισμένων ξένων που η ατυχία τους έριξε στη χώρα μας; Προσωπικά δεν αντέχω να βλέπω αυτά τα παιδικά ματάκια να κλαίνε γιατί μου θυμίζουν και τα δικά μου δυστυχισμένα παιδικά χρόνια και το χειρότερο γιατί ‘’ όπως μας κατάντησαν’’ δεν μπορώ ούτε να τα βοηθήσω. ΄Αλλωστε ποιόν να πρωτοβοηθήσει κανείς, αφού ο αριθμός των δυστυχισμένων συνεχώς μεγαλώνει και εμείς , σαν χώρα, δεν ξέρουμε ακόμα που πάμε. Αντί να ομονοήσουν οι πολιτικοί μας, ψάχνουν να βρουν τις διαχωριστικές τους γραμμές και να περάσουν Νόμους που βολεύουν μονόπλευρα τα συμφέροντά τους. Είναι δυνατόν να ασχολούνται ο καθένας χωριστά για όσα τους χωρίζουν ,ενώ η χώρα βυθίζεται και να μη βρίσκουν τα ελάχιστα που συμφωνούν για να σωθεί ό,τι μπορεί ακόμα να σώσουμε; Συνέλληνες χανόμαστε σαν λαός και σαν έθνος και δεν φαίνεται ακόμα καμιά ελπίδα συγκεκριμένης αντιμετώπισης. Ένας δυστυχής που τον έκαναν Υπουργό μετανάστευσης, περιφέρεται στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, προσπαθώντας να βρει όχι λύση πια  αλλά λόγια παρηγοριάς για μας και για τους δυστυχείς ξένους, αφού δεν προνοήσαμε και δεν μας εμπιστεύεται πλέον κανείς.

Στο Αιγαίο, στη θαλάσσια γειτονιά μας, πνίγονται καθημερινά με αποδεδειγμένη ανθρώπινη ευθύνη ,αμέτρητοι δυστυχείς και κατατρεγμένοι πρόσφυγες, μετανάστες ή φυγάδες και η διεθνής κοινότητα περιορίζεται σε λόγια , λόγια θερμά αλλά  και ρατσιστικά. Ο άνθρωπος , προκειμένου να υποστηρίξει τα ειδικά συμφέροντά του και να προστατεύει το ατομικό του σαρκίο, μετέρχεται πολλά και ποικίλα μέσα και γίνεται θηρίο, ξεχνώντας  απόψεις και αρχές. Ακόμα και κάποιοι επίσημοι από μας, κλείνανε κάποτε πονηρά το μάτι στην έλευση των μεταναστών και τους άφηναν να ‘’λιάζονται’’ στις πλατείες και να περιφέρονται για ‘’εξάσκηση’’ στους δρόμους.   Μιλούσαν, ακόμα και διαδηλώνοντας, για το γκρέμισμα του φράχτη στον Έβρο – ώστε να δείξουμε την προοδευτική μας υπεροχή και ανωτερότητα – αλλά όταν είδαν ότι δεν μας βγαίνει, αλλάξανε ρότα. Αφήνουμε  τους νησιώτες μας, τις εθελοντικές οργανώσεις, την εκκλησία και τους δυστυχείς λιμενικούς μας, να χειρίζονται τα δύσκολα,  και τους γείτονές μας να εισπράττουν τα τρία δις. Τι κακό είναι κι αυτό με μας; Ποτέ δεν είμαστε αυτό και εκεί που πρέπει αλλά ανακατεύουμε τα πάντα , αντί να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή τη θέση μας. Δεν μπορέσαμε να  ‘’πείσουμε’’  τους Ευρωπαίους ότι δεν είναι  αναγκαίο το πέρασμα –μέσω Αιγαίου- αφού μπορούσαν ‘’ αν τους ήθελαν αυτοί, να μεταφέρονται κατευθείαν από την Τουρκία μετά τις αναγκαίες   ταυτοποιήσεις τους. Τι τα θέλουμε πια τα  hot spots, μετά την ευρωπαϊκή  συμφωνία με τη γείτονα χώρα, αφού τελικά και αυτά και οι μετανάστες  θα μας μείνουν αμανάτι; Σε λίγο, θυμηθείτε, στην Ελλάδα θα βρεθούν αρκετές ακόμα χιλιάδες εγκλωβισμένοι [ και όχι τα καλύτερα παιδιά], αφού τα σύνορα της Ευρώπης θα δυσκολέψουν στα βόρεια όρια της χώρας μας, για να επιλέξουν μόνο όσους και όποιους επιθυμούν οι φιλεύσπλαχνοι Ευρωπαίοι και εμείς θα έχουμε επί πλέον την κατακραυγή τους διότι δεν θα μπορούμε να ελέγχουμε τις ‘’ ακραίες ‘’ κινήσεις τους. Ποιος μπορεί να αποκλείσει παντελώς ότι ‘’σκαρώνεται και κάποια μεθόδευση συνδυασμού του αριθμού των ‘’μεταναστών’’ στη χώρα μας, έναντι κάποιας μικρορρύθμισης του χρέους μας; Τότε ‘’ίσως’’ θυμηθούν και  κάποιες μ…κίες που μας ξέφυγαν εν τη ρύμη του λόγου και της υπερβολής, ότι θα τους στείλουμε τζιχαντιστές [που να τους βρούμε άλλωστε αφού ακόμα δεν έχουν μεταπηδήσει στη χώρα μας]. Σκέπτομαι αυτόν τον ηρωικό και ταλαίπωρο Υπουργό μετανάστευσης και συμμερίζομαι απόλυτα τη θλίψη του. Είναι  άμαθος με τα κόλπα και τα ψέματα της πολιτικής και βρίσκεται πάντα στα χάλια του, παρά την εμπειρία του από κακουχίες, ενώ όλοι οι άλλοι είναι μόνιμα ‘’ στα πάνω ‘’ τους και με σαρδόνιο γέλιο, σαν να τους λένε συνεχώς ανέκδοτα.

Παρακολούθησα χθες το βράδυ, την προγραμματισμένη για τις 18.30 που τελικά τα κατάφερε να αρχίσει στις 19.00 [ ούτε στην ώρα δεν είμαστε συνεπείς], συζήτηση μεταξύ των αρχηγών κομμάτων, στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Πρώτον γιατί εξακολουθούμε να το λέμε κοινοβούλιο, αφού εκεί μάλλον βολεύονται παρά   βουλεύονται και μάλιστα  από κοινού. Ο καθένας τους απευθύνεται στους δικούς του ,για να εισπράξει και κάνα χειροκρότημα και να χαρεί η ψυχούλα του, λέει αυτά που έχει αποφασίσει να πει και πλέκει από πάνω το εγκώμιο του έργου που επιτέλεσε και θα συνεχίσει να επιτελεί. Αν κάποιοι δείχνουν δυσαρεστημένοι και δεν καταλαβαίνουν τις επιτυχίες τους, είναι κακό δικό τους, αφού ’’ ενθαρρύνονται από τα ύπουλα και προπαγανδιστικά κελεύσματα κάποιων δημοσιογράφων και των εργατοπατέρων’’ , τους οποίους δεν έχει σημασία ποιοι  εξέθρεψαν στο παλαιότερο και πρόσφατο παρελθόν.’’’’

ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ

[Λύση  ή  διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας;]

Η φράση του τίτλου είναι τόσο παλιά όσο και το ίδιο το πρόβλημα της Μεγαλονήσου. Κάθε φορά που ακούω ότι βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο τρέμω στην ιδέα των σχεδιασμών που γίνονται σε  βάρος της. Η Κύπρος, ευτυχώς και παρά τις αντιρρήσεις κάποιων , αποτελεί πλέον κρατική οντότητα και  μέλος του ΟΗΕ και της Ε.Ε. Ως Κυπριακή δημοκρατία αποτελεί ανεξάρτητο αναγνωρισμένο κράτος και καλό είναι να προσέχουμε, όταν μιλάμε για λύσεις που αλλοιώνουν την διεθνή της υπόσταση. Είναι μια χώρα  με περισσότερες διεθνείς φιλίες από εκείνες της χώρας μας και όπως αποδείχτηκε, με  την έξοδό της από τα μνημόνια, με καλύτερη κρατική οργάνωση , διακομματική συνεννόηση και προσεκτικότερη εξωτερική πολιτική.

Η Ελληνική Κυβέρνηση, ο πατριωτισμός  της οποίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, βρίσκεται σε δεινή διεθνή θέση. Έχει χάσει τα ερείσματά της και κυρίως εκείνα των εταίρων της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι είναι συγχρόνως και δανειστές μας. Είναι δε γνωστό ότι τα χρέη περιορίζουν και την κυριαρχία και καλόν είναι να προσέχουμε τι λέμε και τι κάνουμε. Το χειρότερο είναι ότι έχει απολεσθεί και η εμπιστοσύνη των συμμάχων, λόγω των δήθεν ‘’επαναστατικών’’ μας ιδεοληψιών. Ποιοι λοιπόν μπορούν να μας εμπιστευθούν και έναντι ποίου ανταλλάγματος θα μας δώσουν τη στήριξή τους; Την ίδια ώρα τους καθυβρίζουμε επώνυμα και δημόσια για να ικανοποιήσουμε το ‘’πόπολο’’ και τους καταλογίζουμε ευθύνες, όχι μόνο για τις αδικίες που διαχρονικά έγιναν σε βάρος μας , αλλά και για  τις εσωτερικές μας διαχρονικές αβελτηρίες. Ας μείνουμε λοιπόν  στη διακομματική στήριξη των κυπριακών θέσεών , χωρίς ανάμειξη, διότι κινδυνεύουμε –και λόγω διεθνούς απειρίας- να εμπλακούμε στα ανατολίτικα  παζάρια με τον γείτονα Σουλτάνο και να μπούμε σε μεγαλύτερες περιπέτειες.

Η διεθνής πολιτική σκακιέρα έχει δούναι και λαβείν και εμείς , αυτή την περίοδο, εκλιπαρούμε ‘’ελεημοσύνη’’, αφού, όπως τα κάναμε, ξεφύγαμε από τα πλαίσια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και χάσαμε την έξωθεν ‘’καλή μαρτυρία’’. Οι ελάχιστοι ευκαιριακοί φίλοι μας [ κ.κ. Ολάντ, Ομπάμα και Ρέντσι] πρόλαβαν και  την κοπάνησαν ή συνταξιοδοτήθηκαν και μείναμε μόνο με τους υπόδικους της Λατινικής Αμερικής και τους Ποδέμος.

Ο Υπουργός μας των Εξωτερικών, στην πρόσφατη συνάντησή του με τον ομόλογό  του της Τουρκίας, δήλωσε ότι δεν βρήκαν σημεία επαφής. Με μεγάλη δε καθυστέρηση ανακαλύψαμε ότι στις ΗΠΑ ορκίζεται στις 20 του μήνα, νέος Πρόεδρος, τον οποίο, προεκλογικά, είχαμε δαιμονοποιήσει για να φέρουμε στην Ελλάδα – και αυτόν κατόπιν εορτής -  τον φίλα προσκείμενο κ. Ομπάμα. Ακόμα δεν έχουμε μάθει ότι στη διεθνή πολιτική δεν υπάρχουν  δεδομένες φιλίες αλλά μια διαρκής συναλλαγή , ενίοτε χωρίς έλεος και λογική, με πρώτιστο κριτήριο τις διεθνείς  πολιτικές ισορροπίες και την εξυπηρέτηση πολιτικών  συμφερόντων και σκοπιμοτήτων.

Αυτό το κατανόησαν και οι ‘’κομμουνιστές’’ στην Κίνα και από τη μορφωτική επανάσταση του Μάο κατέληξαν  διαπρύσιοι κήρυκες της παγκοσμιοποίησης, αλλάζοντας έτσι τη ζωή των λαών τους. Εμείς την ίδια εποχή γυρίζουμε στην αποτυχημένη ‘’ριζοσπαστική’’ ρητορική, του Μάο, του Κάστρο και του Μαδούρο. Πόσο προοδευτική μπορεί να είναι μια ανάλογη πολιτική; Είδαμε στην πράξη ότι οι ξένοι αρνούνται να ‘’χορέψουν’’ στο ρυθμό των ζουρνάδων μας και υποχρεωθήκαμε να μετατρέψουμε  το  γενναίο ΟΧΙ σε ένα ταπεινωτικό ΝΑΙ, τι άλλο θέλουμε για να καταλάβουμε την πραγματικότητα; Ποτέ  δεν είναι αργά για να ομολογήσουμε τα λάθη μας και αν το θάρρος μας δεν φθάνει ως εκεί, τουλάχιστον να μην τα επαναλάβουμε διότι μας βλάπτουν όλους.

 Ας ομονοήσουμε λοιπόν διακομματικά για να βάλουμε ένα χεράκι για την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης στο Κυπριακό, που δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι κάποιοι παλαιότεροι δικοί μας, πολιτικά ανίκανοι και ‘’άσχετοι’’ έδωσαν την αφορμή στους Τούρκους, να εισβάλουν στο νησί και να ομιλούν σήμερα από θέση ισχύος . Ακόμα και τώρα όμως,  με όλες αυτές τις εμπειρίες, ο Πρωθυπουργός μας επιμένει στις  χωριστές ενημερώσεις των πολιτικών αρχηγών, απλά και μόνο για να τηρεί τα προσχήματα της ‘’εθνικής’’ συμπαράστασης, αντί να καθίσουν όλοι οι υπεύθυνοι στο ίδιο τραπέζι και να επιστρατεύσουν τις συνολικές συμμαχίες τους ,για να βοηθήσουμε τους αδελφούς μας Κύπριους. Αν δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να το κάνουμε αυτό, ας τους αφήσουμε μόνους τους να τα βγάλουν πέρα και αν δεν τα καταφέρουν θα έχουν και την αποκλειστική ευθύνη.  Εμείς – έστω και από πολιτική άγνοια και δογματισμό - τους βλάψαμε στο παρελθόν και πρέπει ‘’πάση θυσία’’ να  επανορθώσουμε, αποφεύγοντας την επανάληψη νέων λαθών. Αντώνης Ταρνανάς

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

Με το θέμα αυτό ασχολήθηκαν κατά καιρούς, ποιητές και συγγραφείς,  που ύμνησαν και απόλυτα δίκαια, την ιδιαίτερη ευαισθησία της μάνας. Η γυναίκα από τη φύση της είναι γεννημένη για να αγαπά και σαν γίνει μάνα ξεχνά την ίδια την ύπαρξή της και αφιερώνεται – μέχρις αυτοθυσίας – στα παιδιά της. Οι ειδικοί  υποστηρίζουν ότι αυτό αποτελεί μια φυσική  αναγκαιότητα για την προστασία της μητρικής της ιδιότητας  και τη διαιώνιση του είδους, όπως συμβαίνει -με ελάχιστες εξαιρέσεις-  και στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Σε κάθε περίπτωση η καρδιά της μάνας έχει υμνηθεί όσο τίποτα άλλο και αποτέλεσε θέμα σημαντικών ποιητών και συνθετών, για να καταδείξουν αυτή την ιδιαιτερότητα της μητρικής καρδιάς.

 Ένα στοιχείο που ίσως διέλαθε της προσοχής μας είναι ότι τα περισσότερα από αυτά τα έργα έχουν γραφεί από άνδρες, όπως άνδρες αποτελούν και το ‘’αντικείμενο θυσίας’’ των μητέρων τους, στις ιδανικές μητρικές αυτοθυσίες. Μάνες είναι και εκείνες που διαμορφώνουν τους ‘’δύσκολους’’ χαρακτήρες των αγοριών, που αργότερα χαρακτηρίζονται ‘’κακοί πατεράδες και σύζυγοι’’. Το Οιδιπόδειο σύνδρομο θα προσδιορίζει  πάντα τα έργα και τις σκέψεις μας και θα μας οδηγεί στην προβολή και εξιδανίκευση της μάνας,  όπως άλλωστε της αξίζει απόλυτα.

Ένα από τα ποιήματα αυτά, με τίτλο η καρδιά της μάνας, φθάνει σε ακραίες παρομοιώσεις και συμβολισμούς και είναι γνωστό παγκόσμια, με παρεμφερείς διατυπώσεις. Εγώ θα παραθέσω την εκδοχή του Άγγελου Βλάχου , που υμνεί με σπαραγμό το μοναδικό αυτό πλάσμα – τη μάνα – που αποτελεί  βασικό στοιχείο δημιουργίας και στήριξης της κοινωνίας μας. Ανάλογες είναι και οι μελοποιήσεις του Π. Θαλασσινού [της μάνας η καρδιά] και του Στ. Καζαντζίδη [ η καρδιά της μάνας], με ανάλογο στόχο και διαφορετικούς  τίτλους.

Προσωπικά διαπιστώνω μια αλλιώτικη αντιμετώπιση ανάλογων ανδρικών περιπτώσεων, που για διάφορους λόγους κλήθηκαν να παίξουν το διπλό ρόλο μάνας και πατέρα για να ‘’μεγαλώσουν’’ οι ίδιοι – χωρίς καμία βοήθεια – τα παιδιά τους . Επίσης  – εν καιρώ πολέμου –  αρκετοί πατεράδες  στήθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα  στη θέση των παιδιών τους. Εδώ η στάση  της λογοτεχνίας, της μουσικής και του ‘’θεάματος’’, στάθηκε λίγο μεροληπτική και άδικη, αντιπαραθέτοντας το παράδειγμα της καρδιάς της μάνας που κατρακυλάει [ στο ποίημα που ακολουθεί], με το ξύρισμα του μουστακιού του πατέρα [σε ταινία εποχής]. Για να σώσουν δε τα προσχήματα , στην περίπτωση του πατέρα, χρησιμοποιήθηκε και ο δεύτερος [παραπειστικός] τίτλος ‘’ οι άνδρες δεν κλαίνε’’. Ε , λοιπόν και οι άνδρες κλαίνε και έχουν και αυτοί καρδιά , αλλά κρατάνε τον πόνο για τον εαυτό τους, ενώ μοιράζονται την αγάπη τους και προβάλλουν πάντα  τα θετικά παραδείγματα των γυναικών και μανάδων τους.  Οι άνδρες   δημιουργοί – πλην ελάχιστων εγωκεντρικών  εξαιρέσεων – αποφεύγουν να  αυτοπροβάλλονται, αναμένοντας ίσως ότι – στα πλαίσια της πραγματικής εξίσωσης δικαιωμάτων των δύο φύλων – κάποιες γυναίκες θα φροντίσουν και για την ανδρική προβολή . Αν δεν το τολμήσουν μεμονωμένες γυναίκες, ας το επιχειρήσουν κάποιοι από τους αμέτρητους ‘’Συλλόγους γυναικών’’,  δείχνοντας έτσι ότι η εξίσωση δικαιωμάτων απαιτεί – επί τέλους – μια εκεχειρία για να μην πω ‘’  λήξη του εμπολέμου’’ μεταξύ μας. Η ιστορία θα πρέπει να αποτελεί οδηγό και για τις μελλοντικές μας σκέψεις, διότι στο παρελθόν δεν υπήρξε μόνο το άδικο ανδρικό κεκτημένο, αλλά και μεγάλες περίοδοι μητριαρχίας και ότι η ζωή είναι ένας κύκλος, που μοναδικό στοιχείο ισορροπίας του αποτελεί η αγάπη και η εκατέρωθεν κατανόηση. Αγαπάτε  αλλήλους διακήρυξε ο Χριστός και στην αγάπη αυτή δεν έκανε ‘’φυλετικές ‘’ διαφοροποιήσεις.

Αντώνης Ταρνανάς

Ακολουθεί το ποίημα

‘’’ Η καρδιά της μάνας  [εκδοχή  Άγγελου Βλάχου]

Ένα παιδί, μοναχοπαίδι αγόρι,
αγάπησε μιας μάγισσας την κόρη.
-Δεν αγαπώ εγώ, του λέει, παιδιά,
μ' αν θέλεις να σου δώσω το φιλί μου,
της μάνας σου να φέρης την καρδιά
να ρίξω να την φάη το σκυλί μου

Τρέχει ο νειός, την μάνα του σκοτώνει
και την καρδιά τραβά και ξεριζώνει
και τρέχει να την πάη μα σκοντάφτει
και πέφτει ο νειός κατάχαμα με δαύτη.

Κυλάει ο γυιός και η καρδιά κυλάει
και την ακούει να κλαίη και να μιλάη.
Μιλάει η μάνα στο παιδί και λέει:
-Εχτύπησες, αγόρι μου;…και κλαίει! ‘’’

Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΟΡΑ

Τα δυο αυτά οριακά σημεία του σημερινού μου τίτλου , έχουν μια σημαντική και απαραίτητη  αλληλεξάρτηση, αφού δεν  μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς την ύπαρξη του άλλου.  Αποτελούν συνεπώς την αναγκαία προϋπόθεση κάθε εκδήλωσης ζωής , όπου   κάθε αρχή  προϊδεάζει για το αναμενόμενο τέλος, το οποίο ασφαλώς  αποτελεί νομοτελειακό  επακόλουθό της. Έτσι λοιπόν , η πρώτη φορά έχει απόλυτη σχέση με την τελευταία, πολλές φορές  δε  ενυπάρχουν ή  και συμπίπτουν χρονικά, ποτέ όμως δεν θα τις βρούμε ως  αυθύπαρκτες έννοιες.

Με την πρώτη φορά έχω ασχοληθεί , με ομότιτλο  άρθρο μου και σε ανύποπτο χρόνο, στο παρελθόν – που επισυνάπτω για όσους δεν το διάβασαν- περιοριζόμενος στο δεύτερο σκέλος του τίτλου του σημερινού μου πονήματος. Επισημαίνω όμως ότι, σε αντίθεση με την πρώτη φορά που είναι μία και μοναδική, η τελευταία μπορεί και να επαναλαμβάνεται. Ο Κολομβιανός συγγραφέας  Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες έλεγε,  ‘’ζήσε κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία’’, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι κανείς δεν ξέρει ποια είναι η τελευταία φορά και συνεπώς πρέπει πάντα να είμαστε έτοιμοι και προετοιμασμένοι. Σημειώνω εδώ ότι ο Μάρκες τα έλεγε αυτά, όταν οι γιατροί του είχαν διαγνώσει τον επερχόμενο θάνατο από καρκίνο των λεμφαδένων και λειτούργησε εκ του ασφαλούς, χωρίς αυτό να μειώνει το κύρος και την ικανότητά του.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν και τα αναφερόμενα περιστατικά στο ενδεχόμενο πιθανής  σύγκρουσης του Κομήτη Χάλει το 1910. Όταν ανακοινώθηκε  από τους αστρολόγους και μελλοντολόγους ότι ενδέχεται να συγκρουστεί με τον πλανήτη μας και ότι η ουρά του περιείχε ένα δηλητηριώδες κυανιούχο αέριο που θα εξαφάνισε τη ζωή από τη γη, κάποιοι λαϊκιστές της εποχής κερδοσκοπούσαν  πουλώντας αντιασφυξιογόνες   μάσκες . Τις υστερικές αυτές στιγμές οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε δύο βασικά στρατόπεδα, εκείνων που με κάθε τρόπο ήθελαν να απολαύσουν όσα δεν είχαν προλάβει και των άλλων που έκαναν την τελευταία προσπάθεια εξιλέωσης, για να τύχουν καλύτερης υποδοχής στη Βασιλεία των ουρανών. Το τυχαίο αυτό περιστατικό  έβαλε σε  αντιπαράθεση τους υλιστές – που σε μια νύχτα προσπάθησαν να ικανοποιήσουν κάθε τους οργιώδη απόλαυση- με τους ανθρώπους του πνεύματος, που έκαναν προσπάθεια - έστω και την 12^η – να σώσουν την ψυχή τους. Και στις δυο αυτές βασικές περιπτώσεις, διακρίνουμε τη γνωστή ματαιοδοξία, για το  όφελος.   Έστω και την τελευταία στιγμή λοιπόν, επικράτησε η επιδίωξη του κέρδους και η επιλογή περιορίστηκε απλά ανάμεσα στο υλικό  και το ψυχικό .

Για να ολοκληρώσουμε τα  στοιχεία από το συγκεκριμένο γεγονός, θα αναφερθώ στην προσωπική θέση του Αϊνστάιν, ο οποίος απάντησε αρνητικά στο ερώτημα αν θα γίνει αυτή σύγκρουση του κομήτη με τη γη. Όταν τον ξαναρώτησαν πως είναι τόσο κατηγορηματικός εκείνος απάντησε αφοπλιστικά. Αν δεν συγκρουσθεί θα δικαιωθώ, αν όμως τελικά γίνει η σύγκρουση, κανείς μας δεν θα ζει για πει ότι έκανα λάθος.

Όπως ξέρουμε  όμως, ο κομήτης πέρασε 25  εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τη γη και κανένας δεν έπαθε το παραμικρό. Το γεγονός όμως αυτό, πέραν της αποκάλυψης των ανθρώπινων αδυναμιών και των ηθικών αξιών του καθενός μας, επιβεβαιώνει  και το ‘’αξίωμα’’ ότι ποτέ δεν είναι γνωστή και μοναδική η τελευταία φορά, οπότε θα πρέπει να ζούμε σύμφωνα με τις ηθικές αρχές μας κάθε φορά, σαν να είναι η τελευταία μας.  Αντώνης Ταρνανάς

Ακολουθεί το συνημμένο κείμενο

                         ‘’’’        Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ

Επιστρέφοντας το καταμεσήμερο με τρομερή ζέστη στο σπίτι, ύστερα από μια μπυρίτσα με τον φίλο μου το γιατρό, έκανα μια στάση σε ένα  σκιερό πεζούλι απέναντι από την εκκλησία, για να ξανασάνω και να πάρω δυνάμεις για τη συνέχεια. Δίπλα μου, σχεδόν κολλητά, για να επωφεληθούν  από την περιορισμένη  σκιά, κάθισαν δυο πολύ νεαρά τσιγγανοπούλα –ένα αγόρι και ένα κορίτσι- που, αγνοώντας την παρουσία μου  συνέχισαν την κουβέντα που,  προφανώς, τα έφερε ως εδώ. Μιλούσαν ελληνικά μεταξύ τους και η συζήτησή τους – όπως άθελά μου  λαθράκουσα- αφορούσε το ‘’ αλληλοκλέψιμό ’’ τους, αφού οι οικογένειές τους  - για λόγους ηλικίας- δεν συμφωνούσαν να τους παντρέψουν. Περισσότερο από περιέργεια παρά από ενδιαφέρον για τις προθέσεις τους, ρώτησα γιατί προσφεύγουν σ’ αυτή τη διαδικασία και δεν περιμένουν να  μεγαλώσουν ακόμα λίγο. Η απάντησή τους ήταν αφοπλιστική, αφού μου δήλωσαν ότι  αγαπιούνται και  μοναδικό σκοπό τους αποτελούσε πια η επίσπευση της ‘’πρώτης φοράς’’, αφού τα αυστηρά σχετικά έθιμα της φυλής τους, εξακολουθούν να θεωρούν την αγνότητα στο γάμο, το σημαντικότερο στοιχείο  ‘’τιμιότητας της γυναίκας’’. Εγώ συνέχισα την επιστροφή μου  και τα παιδιά  μάλλον  τους προβληματισμούς τους.

 Μπαίνοντας στο σπίτι μου ‘’κάθισα αμέσως’’ στον υπολογιστή μου και  αναζήτησα περισσότερες πληροφορίες για τα έθιμα των τσιγγάνων και κυρίως το γάμο. Πρώτο και κύριο θέμα όλων των σχετικών πληροφοριών αποτελούσε η αυστηρή τήρηση της παράδοσης και κυρίως οι λέξεις  ‘’πρώτη φορά’’ και το ‘’σεντόνι’’,  απόλυτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Το ‘’πρώτη φορά’’  αφορούσε το καθαρά διαδικαστικό θέμα της  πρώτης σεξουαλικής πράξης και το ‘’σεντόνι’’ την απόδειξη της διάπραξης του γεγονότος για πρώτη και μοναδική  φορά.

Αυτό  μου έφερε συνειρμικά στο μυαλό, τις αμέτρητες φορές  που έχω ακούσει  τις δύο αυτές λέξεις [ πρώτη φορά αριστερά, πρώτη φορά δεξιά, πρώτη φορά σοσιαλισμός και αμέτρητες όσες ανάλογες λεκτικές ‘’αρλούμπες’’]  και μου πέρασε από το νου μια ‘’φαεινή’’ και πρωτότυπη ιδέα, της καθιέρωσης ενός τύπου  ανάλογου ‘’σεντονιού’’, ως αποδεικτικού στοιχείου και στην  πρακτική κάθε πολιτικού μας. Είναι σαφές ότι δεν εννοώ την αναζήτηση αποδείξεων για το πόσες φορές επιδίωξαν αλληγορικά  και ίσως και το κατάφεραν να ‘’ασελγήσουν’’  εις βάρος μας,  αλλά κάτι που να ελέγχει την δια βίου  εντιμότητα και ειλικρίνειά τους, κάτι σαν την αειφόρο ανάπτυξη και βελτίωση . Θα μου πείτε ότι στη χώρα μας δεν ‘’καταφέραμε ‘’ να εφαρμόσουμε πλήρως  ούτε το ‘’πόθεν έσχες’’, επιλέγοντας πότε το πόθεν και πότε το έσχες, οπότε φυσικά καταλήγουμε στο ανεξέλεγκτο ‘’αίσχος’’. Στην Ελλάδα – όπως έλεγε ο ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούσος [που κακώς  αποδίδεται στο Γιάννη Τσαρούχη],  είσαι ό,τι δηλώσεις. Ο σημαντικός μας όμως αυτός ζωγράφος και όχι μόνο είχε πει μεταξύ πολλών άλλων  ότι  ‘’ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΖΟΥΜΕ ΠΟΛΥΤΕΛΕΣΤΕΡΑ ΑΠ’ ΟΣΟ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΈΠΟΥΝ ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΣ, ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΑΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ  ΚΑΙ ΤΙΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΜΑΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ. ΑΥΤΟ ΗΔΗ ΜΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑ ΜΑΣ ΠΡΟΞΕΝΗΣΕΙ  ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΚΟ’’. Βλέπετε λοιπόν ότι δεν είναι μόνο  οι κακοί δανειστές μας που μας αποδίδουν τέτοιους χαρακτηρισμούς και το κυριότερο ότι οι κακές αυτές προβλέψεις, άρχισαν ήδη  να πραγματοποιούνται και εμείς περί άλλα τυρβάζουμε.

Κάποιοι από τους κατά καιρούς ‘’πρώτη φορά’’, που απλώς μας ‘’λιβάνιζαν’’ και χάιδευαν τα μονίμως ευήκοα σε λαϊκισμούς  ώτα μας, συνεχίζουν το βαρετό αλλά αποδοτικό αυτό ‘’τροπάριο’’ και εμείς οι εθισμένοι, απολαμβάνουμε το γεγονός ότι μας δουλεύουν, αρκούμενοι στα ελάχιστα κόκαλα που μας πετούν για γλείψιμο και στην απλή τους εύνοια.  Αυτοί είμαστε και καλά παθαίνουμε και όπως έχει λεχθεί και στο παρελθόν , οι ηγέτες μας είναι σαρξ εκ της σαρκός μας ή επί το λαϊκότερο, τέτοιοι που είμαστε αυτοί μας αξίζουν. Τα τσιγγανόπουλα που μου έδωσαν την αφορμή του παρόντος είναι σίγουρο ότι – παρά την ενδεχόμενη φτώχια  και αγραμματοσύνη τους -  ‘’θα γευθούν την ομορφιά της πρώτης φοράς’’, ενώ εμείς οι ξύπνιοι και ενίοτε σπουδαγμένοι, θα  ‘’υφιστάμεθα’’ πάντα μία από τα ίδια,  άσχετα αν πρόκειται για την πρώτη ή έσχατη φορά.

 Για να πετύχουμε όμως κάποτε  το τελευταίο  , χρειάζεται θέληση, λογική   και σκέψη [που στη χώρα μας είναι σε ανεπάρκεια] και δεν βλάπτει να ρίχνουμε και μια ματιά στα σοφά λόγια  άλλων, μη εξαιρουμένου και  του Γιάννη Τσαρούχη. Η  κομματική τύφλωση που έχει επικρατήσει στη χώρα μας, δεν μας αφήνει να σκεφθούμε ελεύθερα και για όλους μας αλλά κρίνουμε με προσωποκεντρικά μόνο  κριτήρια και αν  τυχόν ακούσουμε και καμιά ‘’σοφή’’ κουβέντα, την απορρίπτουμε με πρόσχημα την ενδεχόμενη ιδιαιτερότητα του ατόμου που την εκστόμισε ,πιστεύοντας ότι έτσι ,ενδεχομένως,  ‘’προστατεύεται   η βαρβατίλα μας’’.  Δεν θέλω να θυμίσω πόσο αύξησε τη δημοτικότητα πολιτικών – διεθνώς- ή όποια παρασπονδία τους και κυρίως η σεξουαλική και εξωσυζυγική τους σχέση,  αφού έτσι πίστεψαν ότι τονώθηκε  η περήφανη  ‘’ανδροπρέπεια’’ και των οπαδών τους. Είμαστε μια χώρα που ευνοεί συνειδητά τη μετριότητα, διότι το αντίθετο θα δημιουργούσε συμπλέγματα κατωτερότητας, στις μετριότητες των ηγετών μας. Πολλοί από τους κρατούντες και μερικοί μάλιστα διαχρονικά , έδειξαν το μένος τους κατά της αξιοκρατίας και  δεν αποδέχονται   την ‘’αριστεία’’ , με τη δικαιολογία ότι αυτή στρέφεται κατά της ισότητας των λαϊκών στρωμάτων. Το κακό γι’ αυτούς είναι ότι δεν αποδέχονται ούτε και την ισότητα – την οποία προβάλλουν για λόγους σκοπιμότητας- αφού τα παιδιά των περισσότερων εξ αυτών σπουδάζουν σε ξένα σχολεία. Μπορείτε να σκεφθείτε άλλη – απλά δημοκρατική- και όχι υποχρεωτικά    ‘’προοδευτική’’ χώρα, να έχει πολιτικό προϊστάμενο της παιδείας [ σχολείων, δασκάλων, καθηγητών και πανεπιστημίων ] άτομο που δεν κατάφερε να πάρει το πτυχίο του ,  κάτι που δεν επιτρέπει ούτε την κατάληψη   κατώτερης θέσης στο δημόσιο και βέβαια με εξετάσεις για να αποδειχθούν  οι γνώσεις του; Να προσθέσω ότι ο εν λόγω κύριος,   αιώνιος φοιτητής με πλούσια κομματική δραστηριότητα , είναι και Υπουργός Θρησκευμάτων, ενώ δηλώνει άθεος ; Αν αυτό είναι δημοκρατικό και προοδευτικό, εγώ δεν μπορώ να ανήκω σ’ αυτές τις κατηγορίες και αυτός είναι και ο λόγος που συχνά  και ενυπογράφως ‘’θυμίζω ’’  την κατάντια μας,. Έτσι ίσως βρεθεί  κάποιος άλλος νεώτερος και ικανότερος, να αναλάβει τη σκυτάλη της ενημέρωσης, διότι η επαγγελματική ενημέρωση ‘’μπάζει’’ από παντού. Αντώνης Ταρνανάς ‘’’’

Ο ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ

Εμμένοντας στη μονομερή εκ μέρους μου αποχή από τα πολιτικά σχόλια και για την τρέχουσα εβδομάδα, θα συνεχίσω με θέματα που αφορούν  την Αταλάντη των νεανικών μου χρόνων. Σημερινό μου θέμα αποτελεί ο γειτονικός  καταρράκτης της γενέτειράς μου, που όμως δεν μπορεί πια να ξεπλύνει τα όσα θα ακολουθήσουν λίαν προσεχώς.

Ο καταρράκτης αυτός, σήμα  κατατεθέν κάποτε της πόλης, αποτελούσε και  το φυσικό όριο ανάμεσα στην παλιά   πόλη και τον νεόκτιστο οικισμό των Μακεδόνων, που αποτέλεσε τον Δήμο Πέλλης με Βασιλικό Διάταγμα του 1837 . Στη  νέα αυτή βορειοδυτική  πτέρυγα του καταρράκτη, παραχωρήθηκε από το 1839 και η αποκλειστική χρήση του νερού της βρύσης ‘’Παζάρι’’ και  με την αποπεράτωση  το 1862 του  Ιερού Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, αποτέλεσε και χωριστή ενορία. Στην αντίστοιχη  Νοτιοανατολική  πλευρά του καταρράκτη θεμελιώθηκε ο Ιερός Ναός των Αγίων Θεοδώρων, που αποτέλεσε τον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό , δεν ξέρω  αν αποτελεί και  σύμπτωση, ότι οι δύο Ναοί βρίσκονται στην ίδια περίπου ευθεία  και σχεδόν ισαπέχουν από τη νοητή γραμμή που τέμνει κάθετα το ‘’ρέμα’’.

Παλιότερα, το όριο αυτό ήταν και το κριτήριο επιλογής σχολείου, ενορίας ακόμα και νεκροταφείου, για να μην αναφερθώ σε ειδικότερα θέματα και αρκετές  παρεξηγήσεις κατά  την ύδρευση των περιοίκων από τις βρύσες της μιας ή της άλλης ζώνης. Με τον καιρό τα φαινόμενα αυτά αμβλύνθηκαν, μέχρις εξαφανίσεως, ιδιαίτερα μετά την υπογειοποίηση του καταρράκτη που εξαφάνισε και το φυσικό αυτό όριο της πόλης, αφού οι νεότεροι σχεδόν το αγνοούν. Υπάρχει άλλωστε ένα άλλο βασικό γνώρισμα της τέως Άνω Πέλλης, η ιδανική της ρυμοτομία με  τους φαρδείς δρόμους της.

Η ροή αυτή των υδάτων ξεκινούσε από την ‘’βουνοκορφή των Ρόδων’’, σχηματίζοντας πολύ ψηλά  ένα θεαματικό καταρράκτη – που έδωσε το όνομά του στη συνολική του διαδρομή , παρέκαμπτε τον ΄΄Παλαιόπυργο’’  και συνέχιζε πολύ κοντά  στο σημερινό Κέντρο Υγείας. Από το ύψος αυτό  ακολουθούσε μια συρματολίθηνη  κατασκευή ανάσχεσης των  νερών,  που δημιουργούσε ένα μικρότερο τεχνητό καταρράκτη. Η  ορμητική  πτώση των νερών, δημιουργούσε ένα έντονο βάθεμα του εδάφους  και μια  πλούσια φυσική βλάστηση . Εκατό μέτρα πιο κάτω- στο ύψος της συμβολής της οδού Βύρωνος – που οδηγεί στο ΚΥΑ-  με την Οσίου Σεραφείμ – που οδηγεί στο ‘’Νταβός’’ -  ένας μεγάλος βράχος προκαλούσε  στροβιλισμό στη ροή του νερού, το οποίο στη συνέχεια ακολουθούσε την οδό Βύρωνος και την Σερ. Κοκόλα, εκρέοντας στο ρέμα που περνάει στα όρια του Δημοτικού Σχολείου της πόλης.

Το συγκεκριμένο ρέμα – καταρράκτης, πέραν του θεάματος της πτώσης των νερών το χειμώνα και του φυσικού ορίου της παλιάς με την νεότερη πόλη, συνδέεται με σημαντικά γεγονότα της περιοχής. Το σημείο στροβιλισμού των νερών αποτελούσε τη φυσική νεροτριβή για να πλένουν οι νοικοκυρές, τις βελέντζες, μπατανίες, φλοκάτες και τα λοιπά χοντρά υφαντά κλινοσκεπάσματα, με τη βοήθεια του κόπανου που ανεβοκατέβαινε στα στιβαρά χέρια των γυναικών της εποχής.

Στο βαθύ μέρος που δημιουργούσε η τεχνητή πτώση των νερών, σχημάτιζε ένα ιδανικό απάνεμο για το ‘’αμόλημα των αερόστατων’’ που αποτελούσε το συνηθέστερο μέσο διασκέδασης και νεανικής άμιλλας, ανάμεσα στους μαχαλάδες, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Δίπλα ακριβώς στο συγκεκριμένο σημείο, η αναπτυγμένη βλάστηση, πολλές φορές αποτέλεσε κρύπτη πυρομαχικών των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Τα παιδιά της γειτονιάς που γνωρίζαμε το ‘’μυστικό’’, προσπαθούσαμε – όταν πια είχε τελειώσει ο πόλεμος- να ‘’ανοίξουμε’’ με τρόπο τις οβίδες, χρησιμοποιώντας την ΄΄μακαρονοειδή’’ πυρίτιδα για αυτοσχέδια πυροτεχνήματα και τους μεταλλικούς ορειχάλκινους  ‘’κάλυκες’’ για ανθοδοχεία και άλλες οικιακές χρήσεις. Η αλόγιστη παρατολμία και η απειρία μας, είχε βέβαια και τα θύματά της και σε ένα από αυτά υπήρξα αυτόπτης μάρτυς. Στο ίδιο σημείο είχε συλληφθεί ‘’επ’ αυτοφώρω’’ – κατά την εναπόθεση πυρομαχικών -και ένα από τα θύματα της ομαδικής εκτέλεσης 9 πατριωτών ,από τους Ιταλούς,  στις 23.5.1943.

Το ‘’ρέμα αυτό’’ από το σημείο στροβιλισμού και κάτω, χυνόταν ελεύθερα σε όλο το πλάτος της σημερινής οδού Βύρωνος, αφήνοντας ένα στενό πέρασμα – μονοπάτι, για να μπορούμε όσοι κατοικούσαμε  από εκεί και πάνω, ως ειδικοί ορειβάτες, να αναρριχηθούμε  στα σπίτια μας. Για όλη αυτή την χειμερινή ταλαιπωρία, μας  αποζημίωνε ο καθαρός αέρας  και η αμφιθεατρική θέα μέχρι την απέναντι Εύβοια, στη διάρκεια των άλλων εποχών.

Έχοντας ζήσει την εποχή εκείνη με το λαμπρό θέαμα των νερών , παρά τις όσες ταλαιπωρίες, βρίσκω ότι η λύση που δόθηκε οδηγεί σε ‘’παρά φύσιν τιθάσευση’’ της φυσικής ροής και ίσως κάποτε, οι μεταγενέστεροι, πληρώσουν τις συνέπειες. Μπορούσαμε να αποφύγουμε το πλημμύρισμα του κέντρου της πόλης με ηπιότερες  παρεμβάσεις , που θα προστάτευαν τόσο  τη φύση όσο και την αισθητική της πόλης. Εύχομαι να διαψευστώ, αλλά σε μια περίοδο που τα καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο έντονα , με την κακή χρήση του πλανήτη που μας φιλοξενεί, ίσως κάποιοι αθώοι πληρώσουν τη δική μας απερισκεψία.  Οι εύκολες λύσεις δεν είναι πάντα και οι πιο αποτελεσματικές και ειδικότερα όσον αφορά το περιβάλλον, διότι  η φύση – αμυνόμενη – εκδικείται.  Αντώνης Ταρνανάς

ΤΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΗΝ ΑΤΑΛΑΝΤΗ

                 [Σπονδυλωτές προσωπικές ιστοριούλες]

Τηρώντας την απόφασή μου – λόγω των ημερών -για αλλαγή ρότας στην επιλογή των θεμάτων μου, θα ασχοληθώ και αυτή την εβδομάδα με θέματα από το ‘’αρχείο’’ των προσωπικών μου αναμνήσεων. Σήμερα θα ασχοληθώ με τις τραγουδιστικές συνήθειες της γενέτειράς μου, παρεμβάλλοντας και τις προσωπικές μου επιλογές και προτιμήσεις, στη διαδρομή των οχτώ περίπου δεκαετιών που έχω προσωπική εμπειρία και άποψη.

Η Αταλάντη, μια κατεξοχήν ρουμελιώτικη κωμόπολη και χωρίς οποιεσδήποτε ξένες μουσικές επιρροές, είναι φυσικό να προδιαθέτει στο παραδοσιακό δημοτικό μουσικό ρεπερτόριο και ιδιαίτερα τα ‘’κλέφτικα’’ τραγούδια, που προέκυψαν από την ζώσα τοπική πραγματικότητα. Παράλληλα όμως και για λόγους που δεν είναι του παρόντος να εξηγήσουμε, άρχισε τη δεκαετία του 1930 μια μουσική διαφοροποίηση, με την ίδρυση [1935] του Μουσικού Συλλόγου ‘’ΟΡΦΕΥΣ’’ και το 1938 κάνει την εμφάνισή της η πρώτη  ανδρική Χορωδία Αταλάντης. Πολύ σύντομα πλαισιώθηκε από σπουδαίες φωνές, αποδεικνύοντας ότι υπήρχε ένα πολύ γόνιμο έδαφος και ήταν αρκετός ο πρώτος σπόρος για να καρποφορήσει.

Αμέσως μετά τον πόλεμο, το ‘’μπελκάντο’’ πήρε την κυρίαρχη θέση του στην τοπική μουσική κουλτούρα, σε σημείο να αλλάξει και ο τρόπος εκτέλεσης των δημοτικών τραγουδιών. Πολλά από τα παραδοσιακά μας τραγούδια έπαιρναν μια επτανησιακή μορφή, με πρίμο-σιγόντο και ενίοτε   ακουγόταν και κάποια ‘’κορώνα’’ στο φινάλε τους. Την ίδια αυτή εποχή τα ελάχιστα ταβερνάκια, θύμιζαν περισσότερο την Πλάκα παρά Ρούμελη και άρχισαν να αναδεικνύονται σημαντικές λυρικές φωνές, που δεν μετείχαν όλοι στη χορωδία,  αλλά δημιουργούσαν το ‘’φυτώριο’’ των μελλοντικών πολυφωνικών συγκροτημάτων που ακολούθησαν.

Αρχικά η κίνηση αυτή  άρχισε   με την  εκκλησιαστική χορωδία και στη Μητρόπολη της Αταλάντης είχε προβλεφθεί και ειδικός για αυτήν χώρος  [ο γυναικωνίτης], αντικριστά και υπερυψωμένα απέναντι από το Ιερό του Ναού. Το εκκλησίασμα βρισκόταν ανάμεσα στην   ανταλλαγή μελωδικών αντιφωνήσεων με τους ιερείς και απολάμβανε πραγματικά το όμορφο και κατανυκτικό  τελετουργικό τις Κυριακές και τις μεγάλες γιορτές. Κάποιοι από τους ιερείς, που είχαν προτίμηση στο βυζαντινό μέλος ή  μουσική ‘’ ένδεια’’ , άθελά τους ή και σκόπιμα άλλαζαν ‘’τόνο’’ στις ‘’παρεμβάσεις’ τους με αποτέλεσμα να δημιουργούν κάποια μικροπροβλήματα στη χορωδία.

Το σύνολο σχεδόν των πρώτων χορωδών δεν είχαν καμιά μουσική παιδεία, κάποιοι μάλιστα  εξ αυτών είχαν περιορισμένη έως μηδενική σχολική μόρφωση και δυσκολεύονταν να κατανοήσουν ακόμα και τα λόγια της εκκλησιαστικής γλώσσας, ή τις λόγιες εκφράσεις των παλιών ελληνικών καντάδων, που τις μάθαιναν μηχανικά, χωρίς να γνωρίζουν τη σημασία τους. Ήταν όμως τόσο σπουδαίο το ταλέντο τους και η προσπάθειά τους  να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις πειθαρχίας του χορωδιακού συνόλου, που δικαίωναν απόλυτα το μελωδικό αποτέλεσμα. Βέβαια, όπως προείπαμε, η ‘’ πρακτική’’ γινόταν τα βράδια στα ταβερνάκια που αποτελούσαν τα πρότυπα μουσικά σχολεία και τη βάση για το ‘’ξεκαθάρισμα’’ των καταλληλότερων για τη συμμετοχή στο μουσικό σύνολο, με απόλυτα αξιοκρατικά μουσικά και μόνο κριτήρια.

Η παράδοση αυτή συνεχίζεται και επί των ημερών μας, με τη δημιουργία και άλλων χορωδιών [ ανδρική, μικτή ακόμα και παιδική] αλλά η γενικευμένη παλιά πολυφωνική ‘’δίψα’’ έχει ατονήσει, σε σημείο  να φαίνονται δυσοίωνες οι μελλοντικές προοπτικές. Οι σημερινοί χορωδοί είναι πιο οργανωμένοι, έχουν καλύτερη παιδεία – ακόμα και μουσική- και εργάζονται συστηματικά, τα αποτελέσματα όμως δεν είναι ανάλογα και σε κάθε περίπτωση έχει χαθεί ο αυθορμητισμός.  Το πολυφωνικό τραγούδι έπαυσε να αποτελεί συχνό άκουσμα στις διασκεδάσεις, αφού έχει υποκατασταθεί από τα ‘’λαϊκά’’, τα ρεμπέτικα και για τους νεώτερους τα μονότονα και ξενόγλωσσα τραγούδια, κυρίως όμως εξαφανίστηκε από τα ταβερνάκια και  μπήκαν στο χρονοντούλαπο  οι  ρομαντικές αισθηματικές καντάδες.

Εδώ θα ασχοληθώ με την προσωπική μου εμπλοκή και ενασχόληση με το τραγούδι και ειδικότερα το συγκεκριμένο μουσικό είδος και ένα χαρακτηριστικό  γλαφυρό περιστατικό  της παλιάς εκείνης εποχής, αρχίζοντας από το πρώτο.

Το πατρικό μου σπίτι  βρισκόταν  στο υψηλότερο σημείο της αμφιθεατρικά χτισμένης Αταλάντης και τα βράδια έφθαναν στα αφτιά μου, όλα αυτά τα πολυφωνικά ακούσματα από τα ταβερνάκια της πόλης. Τη δεκαετία του 1940, που δεν υπήρχε ακόμα ηλεκτρικό ρεύμα ,τις σκοτεινές πρώτες νυχτερινές ώρες που οι γονείς μου απουσίαζαν από το σπίτι για τις οικογενειακές ανάγκες, τους ανέμενα ακουμπισμένος στο κορμό ενός δέντρου στη αυλή του σπιτιού μου. Για να διασκεδάσω τις φοβίες των παιδικών μου χρόνων που είχαν δημιουργήσει οι δεισιδαιμονίες της εποχής για νεράιδες και φαντάσματα -μέχρι να επιστρέψουν οι γονείς μου στο σπίτι – πετούσα πέτρες προς κάθε κατεύθυνση και τραγουδούσα, μεγαλοφώνως, ένα παρεξηγημένο τραγούδι της εποχής, το ‘’Γρίβα μ’ σε θέλει  ο Βασιλιάς’’. Είναι αλήθεια ότι η επιλογή του ήταν εντελώς τυχαία και δεν απηχούσε την ερμηνεία των βασιλικών ή αντιβασιλικών για το νόημα του τραγουδιού, αφού τότε αγνοούσα ακόμα και το όνομα του Γρίβα. Το τραγούδι αυτό, που η παιδική  φωνή μου και η σιγαλιά της νύχτας το έφθανε σε όλη την πόλη, αποτέλεσε την πρώτη αναγνώριση της καλλιφωνίας μου.

 Όταν δεν συνέτρεχαν οι λόγοι που με ανάγκαζαν να τραγουδώ, κάποιοι άρχισαν να το αποζητούν και να εισηγούνται στους γονείς μου  να ασχοληθώ με το τραγούδι. Αυτή  η μάλλον  φιλοφρονητική διάθεση των ‘’ακροατών’’ μου σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι  δύο αδελφοί της μητέρας μου  [ο Παναγιώτης και ο Στάθης Σχοινής] υπήρξαν σπουδαίοι αυτοδίδακτοι τενόροι της πρώτης ανδρικής χορωδίας της πόλης, με ώθησε από μικρό  δίπλα  τους, όπου διαπιστώθηκε και το φυσικό [κληρονομικό;]μουσικό μου ταλέντο. Ένα ταλέντο που με κατέστησε αγαπητό στις παρέες και τις γνωριμίες μου και με έσπρωξε από νωρίς να μετέχω σαν τενόρος σε διάφορες χορωδίες, αρχίζοντας από την εκκλησιαστική. Το ταλέντο μου αυτό χρησιμοποίησα και την περίοδο ‘’ειδικών συνθηκών’’ που βίωνα μετά τη απώλεια της συζύγου μου, για να αποκτήσω τη χαμένη μου αυτοπεποίθηση, κατά την περίοδο της υπηρεσίας μου στις Βρυξέλλες και ομολογώ ότι  τα κατάφερα  αρκετά καλά. Τώρα, αρκετά χρόνια πια, δεν τραγουδώ και δεν γνωρίζω αν η φωνή μου το επιτρέπει, αφού δεν έχω κίνητρα για να το  δοκιμάσω.

Τελειώνω με ένα γλαφυρό επεισόδιο, που συνέβη παρουσία μου [ παιδί ακόμα] ,ένα βράδυ, με μια παρέα χορωδών στο ‘’κουτούκι της Χαρίκλειας’’, που δείχνει όχι μόνο τις συνήθειες της εποχής αλλά και το ταλέντο αυτών των σπουδαίων τροβαδούρων. Κουτσοπίνοντας, ως συνήθως, ‘’ξεροσφύρι’’ το κρασάκι τους 5-6 φίλοι – μέλη της χορωδίας- άρχισαν  να σιγοτραγουδούν κάποιες αγαπημένες καντάδες. Με την πάροδο του χρόνου και το ανέβασμα του κεφιού, ο τενόρος της παρέας ο Στάθης, άρχισε να φορτσάρει με μια γνωστή νυκτωδία ‘’ η νύχτα φεύγει ολόχαρη’’. Το ανέβασμα της έντασης της φωνής, προφανώς ενόχλησε κάποιο ασθενή γείτονα, που βγήκε στο απέναντι μπαλκόνι και παρακάλεσε να τραγουδούν πιο χαμηλά για να μπορέσει να κοιμηθεί. Εκείνοι συμμορφώθηκαν στο δίκαιο αίτημα του και συνέχισαν να σιγοτραγουδούν, μέχρι που πέρασε μπροστά από την παρέα ένας άλλος γείτονας [ ο Καζάκης] ‘’φτιαγμένος κανονικά’’ που επέστρεφε στο σπίτι του.  Ο τελευταίος δεν μετείχε στη χορωδία αλλά ήταν ένας καταπληκτικός τενόρος και κεφάτος άνθρωπος και   προκάλεσε τον Στάθη  να κοντραριστούν στην προηγούμενη νυκτωδία. Η άμιλλα αυτή ανέβασε τον τόνο του τραγουδιού δυο ‘’οκτάβες’’ πιο ψηλά και ξανάβγαλε τον ασθενή γείτονα στο μπαλκόνι του, με την παράκληση αυτή τη φορά να συνεχίσουν ακόμα δυνατότερα.

Η  αναφορά μου στο τελευταίο περιστατικό, αποτελεί φόρο τιμής σε όλους αυτούς τους παλιούς  χορωδούς και κανταδόρους και εξηγεί ίσως την απαισιοδοξία μου, για το μέλλον του πολυφωνικού άσματος στην πόλη μας. Δεν λείπουν μόνο τα σπάνια  φωνητικά  ταλέντα του παρελθόντος αλλά και τα ‘’σχολεία του πεζοδρομίου’’ που ανακάλυπταν και προετοίμαζαν τις λαμπρές εκείνες φυσικές και χαρισματικές φωνές .    Αντώνης Ταρνανάς